Nederlandstalige film
Nederland blijft in hokjes parkeren en eert zijn (film-)helden niet.
Laten we om te beginnen even die vreemde benaming ‘Nederlandse film’ in de prullenbak gooien. De discussie over de 'identiteit' van een film, zijnde Frans, Italiaans (of vooruit) Duits of NEDERLANDS moest maar eens afgelopen zijn. Het is een onzinnige afbakening. In ieder land worden films geproduceerd met het onmiskenbare stempel van de (film-)cultuur van dát land. Feit is dat íeder land, buiten genoemde clichés, alle genres in filmvorm voortbrengt. Tragedies, docudrama's, science fiction, horror, geen cultuur is ze vreemd. Waarom dan blijven spreken van dé Franse film, dé Zweedse film, dé Italiaanse film en daar istie weer; dé NEDERLANDSE film!?
Het is in Nederland praktisch onmogelijk een consistente carrière op te bouwen als filmacteur/-actrice. Slechts een handvol acteurs en actrices lukt dat, en dan nog vaak afgewisseld met theater en tv-werk ‘om den brode’. Vele eendagsvliegen maakten derhalve hun ‘veelbelovende’ debuut in die éne Nederlandstalige film en verdwenen daarna geheel uit beeld. Ik zal u niet vermoeien met een lange lijst ‘Waar zijn zij gebleven’ maar ik kan u melden dat die lijst een op zich stand boek met gemak vult. Opvallend veel, met name actrices, zien we na hun 40e in hun nieuwe ‘rol’ als spiritual coach, docent of therapeut. Geen branche waar psychologie en alle uitwassen daarvan zo serieus worden toegepast als in de wereld van het acteren dus waarom niet.
Een nóg kleinere ‘handvol’ beproefde zijn geluk over de grens en de enkeling die dat succesvol probeerde kent zelfs de gemiddelde voorbijganger op straat bij naam. Toch leveren de academies en theateropleidingen elk jaar weer hordes hoopvolle jonge nieuwkomers. Een paradoxale situatie in een land met zo’n kleine industrie als het onze. Hoewel regisseur Theo van Gogh graag ironisch sprak van ‘actreutels’, doelend op allerhande diva-gedrag, is het gehalte aan talent hier niet noemenswaardig minder dan dat in andere Europese landen. Sterker nog, dat bewees een van Gogh zélf door zich met een veelal vaste ‘troupe’ te omringen en een aantal uitstekende films te maken. Acteur Hidde Maas sprak eens over zijn vak als ‘verhevigd leven’, een fraaie notedop waarin dat ongrijpbare beroep prachtig word gevangen en dat we ook goed zien uitgedragen door de huidige generatie acteurs. Uiteraard bedient de industrie zich ook hier van een ‘acteurs-elite’, de bekende koppen die er met de hoofdrol vandoor gaan, maar de meeste films laten overall toch veel uitstekend acteerwerk zien.
Producent Joop van den Ende is wegbereider geweest voor velen. Aanvankelijk door vooral zijn grote toneelhelden voor de televisie-camera te slepen waarna een hele generatie acteurs ook dat tv- en later het filmvak leerden. Logisch dus dat die beginstappen nu nogal theatraal op ons overkomen. ‘Het dagboek van een herdershond’, ‘De weg’, ‘Dossier Verhulst’, ‘De stille kracht’, ‘De appelgaard’, ‘Herenstraat 10’ en ‘De fabriek’ bracht het puikje van het vaderlandse toneel in de huiskamers en enthousiasmeerden een hele nieuwe generatie van acteurs. De kentering ontstond ergens bij de Nederlands/Belgische co-productie Willem van Oranje. Een groots opgezette productie waar drie omroepen zich bundelden en de top van het acteursbestand uit beide landen samen kwam.
Latere soapseries als ‘Medisch centrum West’ en ‘Goede tijden, slechte tijden’ werden kweekvijvers voor nieuw talent. Een uitstekend voorbeeld daarvan is Noortje Herlaar in ‘Net als in de film’, een Nederlandse versie in de traditie van ‘Grease’. Het oorspronkelijk musicaltalent van Herlaar wordt ingezet voor vederlicht amusement en dat werd ontzettend goed gedaan. Leuk!, los nog van de vele goede Nederlandse liedjes die in een sprankelend nieuw arrangement op een inventieve manier worden ingezet. Maar Nederland blijft in hokjes parkeren en eert zijn (film-)helden niet. Het dedain is onterecht groot. ‘Bij Nader Inzien’,’Zwarte sneeuw’, ‘Penoza’, ‘Stellenbosch’, ‘Zwarte tulp’, stuk voor stuk toptelevisie-series waarin de pannen van het dak worden geacteerd. Moge zij een voorbode zijn voor een ongekend succesvolle generatie nieuwe Nederlandstalige speelfilms!