Nederlandse Wikipedia roept vrouwen op om over handwerken te schrijven

Wikipedia roept via een banner op hun website op om de hele maand maart, in het kader van Internationale Vrouwendag, over ‘vrouwen en vrouw-gerelateerde onderwerpen’ te schrijven. Na doorklikken blijken de onderwerpen waar je over kunt schrijven te ‘variëren van biografieën over dames, tot artikelen over handwerken en eten koken’. Oftewel, zo licht de tekst toe: ‘taken die binnen Westerse culturen als vrouwelijk gezien worden’. Op pijnlijke wijze verspreiden ze zo stereotype opvattingen over welke gedragingen aan verschillende genders gekoppeld zouden zijn, en bereiken ze daarmee het tegenovergestelde van het doel dat Internationale Vrouwendag voor ogen heeft.

Absolute gelijkheid tussen verschillende genders In 1912 vierden we in Nederland voor het eerst de Internationale Vrouwendag. Het doel van deze dag is om absolute gelijkheid tussen verschillende genders in elk aspect van het leven te promoten. Aan de ene kant staat de dag daarom in het teken van bewustwording van genderongelijkheid, en aan de andere kant viert het de sociale, economische, en politieke prestaties van vrouwen wereldwijd. Anders dan ons nationalistische zelfbeeld zich soms aan ons presenteert, is dat nog steeds een doel waar we hard aan moeten werken.

Zo blijkt uit onderzoek van CEDAW in 2016 dat veel Nederlanders de mening zijn toebedeeld dat de emancipatie van vrouwen in Nederland is voltooid. Het onderzoek wijst helaas uit dat gender stereotype opvattingen het zeggenschap van vrouwen over hun leven nog steeds beperken. Die ongewenste realiteit wordt in stand gehouden omdat we de structurele invloed die deze opvattingen hebben op vrouwenlevens telkens als individuele gevallen behandelen. Kortom, er is nog veel werk aan de winkel als het op gendergelijkheid aan komt.

Fijn dus dat Wikipedia zich solidair wil tonen aan Internationale Vrouwendag! Zoals de site vermeldt, identificeerde in 2015 slechts 12% van de Wikipediabewerkers zich als vrouw. Het is dan ook geen wonder dat Wikipediapagina’s veelal vanuit het dominante patriarchale perspectief zijn geformuleerd. Een onderdeel van de oproep is het ‘genderneutraal maken’ van bestaande artikelen, door bijvoorbeeld sekse of gender in Wikiteksten te veranderen naar een genderneutraal meervoud (zij/hen/hun). Er vanuit gaande dat we over de wereld schrijven zoals we deze begrijpen, en dat we de wereld leren begrijpen door de manier waarop we haar aan elkaar beschrijven, is dat een waardevolle onderneming. Het roept de vraag op waarom Wikipedia het genderneutrale doel enkel toepast op de schrijfstijl, en niet op de onderwerpen die op de pagina’s behandeld worden?

Vanzelfsprekend is het nastrevenswaardig om het tekort aan biografieën over vrouwen op Wikipedia op te krikken. Vrouwen te vragen over ‘vrouwenonderwerpen’ te schrijven, en als voorbeeld handwerken en eten koken noemen is daarentegen niet nastrevenswaardig. Ja, we hebben een samenleving met bepaalde stereotiepe opvattingen over wat vrouwelijk en mannelijk is. En ja, als gevolg gedragen mensen zich vaak in lijn met die specifieke genderverwachtingen. Maar het doel was nu juist om daar vanaf te komen. Wikipedia zou in die lijn een oproep tot genderneutraal schrijven door verschillende genders kunnen maken, zonder de stereotiepe genderverwachtingen daarbij te vermelden.

We can (edit) De oproep wordt vergezeld door een bewerkte versie van de bekende poster “We Can Do It!”. De vintage ogende poster wordt inmiddels door de meeste mensen als feministisch gezien. Het beeld van de krachtige vrouw die haar mouw opstroopt, lijkt in onze ogen een onafhankelijke en sterk individu te belichamen. Zo zien we onze vrouwen graag: geëmancipeerd! Daarom gebruiken we de afbeelding veelvuldig in de vorm van een poster of een mok. Of we kopiëren de poster met ons eigen lijf in de hoofdrol, zoals Beyonce deed. We zijn ons daarbij vaak niet bewust van de alles behalve feministische rol die de poster bij haar ontwerp in eerste instantie kreeg toegeschreven.

Een feministisch fabel Tijdens de Tweede Wereldoorlog vertrokken veel Amerikaanse mannen naar het leger. Amerikaanse vrouwen werden, door het tekort aan arbeiders dat hierdoor ontstond, uit hun huiselijk domein getrokken om in de wapenfabrieken te werken. De vuist die de vrouw op de poster maakt is een verwijzing naar een teken dat de arbeiders in de Westinghouse fabriek op bijeenkomsten maakten om hun solidariteit aan de werkgever te tonen. De houding symboliseert daarom niet zozeer een geëmancipeerd karakter, als wel een werkethiek waarin het individu ondergeschikt staat aan de werkgever.

In de eerste helft van de jaren 50 verdubbelde het aantal vakbondsleden in de buurt van de fabriek. De poster was onderdeel van een reeks van 42 posters, die speciaal ontworpen waren om de potentiële weerbaarheid van werknemers tegen te gaan. De posters beoogden de productie in de wapenfabriek te verhogen, de absentie te verminderen, en eventuele stakingen te voorkomen, door middel van een patriottistisch ideaaltype van harde werkers te schetsen. Ontevredenheid over het werk werd daarmee weggezet als on-Amerikaans. Onze huidige interpretatie van de poster staat dus in schril contrast met de betekenis die aan de poster hing in 1942.

De adoptie van de poster door Wikipedia is, wanneer je de historische context van de poster in acht neemt, opmerkelijk. Internationale Vrouwendag zou juist in het teken moeten staan van het aan de oppervlakte brengen van de genderstereotypen, niet de overname van genderstereotypen. In andere woorden, het probleem is dat vrouwen ongelijk behandeld worden, gebaseerd op valse aannames over wat vrouwelijk gedrag is en wat ‘vrouwendingen’ zijn. Het punt is bij uitstek niet dat ‘vrouwendingen’, zoals strijken en haken, niet genoeg aandacht krijgen.