Nederlandse grondstoffenvoetafdruk blijft stijgen - ten koste van mens en milieu wereldwijd

8,3 kilo per Nederlander was de invoer aan metalen uit de armste landen in 2018, zo bleek uit de Monitor Brede Welvaart die deze week uitkwam. Deze metalen vormen de basis van producten die wij, Nederlanders, dagelijks gebruiken. Neem koper dat in nagenoeg alles wordt verwerkt, denk daarbij aan onze huizen, fietsen en lampen. Maar staan we ook stil bij de afkomst van dit koper en wat het daadwerkelijk heeft ‘’gekost’’? Als we kijken wat het de aarde kost om alleen al 8,3 kilo koper te generen komt dat uit op ruim 251 ton steen uit de aardkorst,  voor één Nederlander. Dit gaat in veel grondstofrijke landen vaak ten koste van mens en milieu. Nederland is dan ook genoodzaakt om actie te ondernemen omdat onze groeiende brede welvaart nu niet gepaard gaat met brede welvaart elders op de wereld.

Dit bleek ook uit de Monitor Brede Welvaart die naast de brede welvaart in Nederland ook het effect meet van ons handelen op de brede welvaart in andere landen. Op veel fronten stijgt de welvaart in Nederland, maar er hangt een schaduw over: deze welvaart gaat veelal ten koste van het milieu en de mensenrechten elders. Zo is de Nederlandse grondstoffenvoetafdruk in 2017 groter geworden. De monitor stelt: de totale invoer van fossiele brandstoffen en biomassa in Nederland stijgt trendmatig en de import van metalen en mineralen is recentelijk toegenomen.

Ontwikkelingslanden zijn belangrijke producenten van metalen zoals koper en kobalt en van grondstoffen zoals palmolie. Deze landen zouden kunnen profiteren van de handel met landen als Nederland. Maar het gebrekkig respect voor en toezicht op milieu en sociale standaarden zorgt ervoor dat de inkomsten amper opwegen tegen de schade. De bevolking in de buurt van mijnen of palmolieplantages krijgt te maken met vervuiling van land, water en lucht, verlies van hun landbouwgrond of ingestorte huizen. Nederland is een van de grootste importeurs van grondstoffen in Europa. Als grootinkopers heeft Nederland een verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat grondstoffen op zo duurzaam mogelijke wijze gewonnen worden waarbij de lokale bevolking er niet onder lijdt.

De vraag is nu: wat doet Nederland eraan om te zorgen dat de mensenrechtenschendingen en milieuschade die mede veroorzaakt worden door onze groeiende welvaart worden aangepakt? De risico’s in de ketens zijn al decennialang bekend. In antwoord daarop heeft de Nederlandse overheid in samenwerking met het bedrijfsleven, vakbonden en maatschappelijke organisaties initiatieven opgezet om risico’s in de grondstoffenketens aan te pakken. Deze initiatieven zijn echter allen gebaseerd op vrijwilligheid. En dat is niet genoeg. We zouden zero tolerance beleid moeten hebben op het gebruiken van grondstoffen die milieuschade veroorzaken en de rechten van anderen ondermijnen. Het mag toch niet zo zijn dat wij onze milieuschade en mensenrechtenschendingen outsourcen.

Gelukkig is er hoop. Er liggen nu een aantal initiatieven, waaronder binnen de VN, voor bindende maatregelen om ervoor te zorgen dat multinationals risico’s op mensenrechtenschendingen en milieuschade identificeren, voorkomen en aanpakken. Dit is een mooie kans voor de Nederlandse regering om zich sterk in te zetten voor deze maatregelen die de nadelige gevolgen van onze grondstoffenvoetafdruk verkleinen en ervoor zorgen dat de welvaart niet alleen in Nederland stijgt maar ook in de landen waar wij onze welvaart mede aan te danken hebben.