Nederlands narcisme en racisme: tot welk van de drie types behoor jij?

Wellicht ontgaat het de meeste mensen, maar er is een psychologische reden waarom racisme bestaat. Racisme is niet een gevolg van historische, militaristische, kapitalistische en economische bewegingen die door de tijd heen at random gebeurden en die de politieke status quo, tegenovergestelde culturele waarden en scheve machtsverhoudingen tussen bevolkingsgroepen, in Nederland hebben veroorzaakt. Racisme ís er de oorzaak van. En dat niet alleen, racisme is een vorm van antisociale persoonlijkheidsproblematiek: narcisme.

Narcisten, of racisten in dit geval, begrijpen niets van persoonlijke grenzen omdat hun lege innerlijke gevoelswereld vervloeid is met de wereld buiten zichzelf en ze hebben geen, of een verwaarloosbare hoeveelheid, empathie. Innerlijke emoties kunnen door hen niet afzonderlijk worden ervaren en moeten worden gereguleerd via ‘self-objecten’: anderen waarop de eigen narcistische verwarring, emoties en ongenoegens worden geprojecteerd. Het is niet toevallig dat racisten (narcisten dus) altijd destructief gericht zijn op ‘anderen’ en elke vorm van reflectie, lees het spiegelen van de innerlijk leegte, vermijden. Hiervoor creëren ze een eigen virtuele realiteit waar anderen aan moeten geloven.

Veel mensen met deze persoonlijkheidsproblematiek hebben de sociaal-economische kaders en koloniale tentakels van Nederland lang geleden gevormd of onderhouden deze. Racisme is daardoor volledig geïntegreerd in de Europese nationale en globale politiek door machthebbers en politici. Het is als een zittende rechter totaal geïnstitutionaliseerd en genormaliseerd. Ook in Nederland. Racisme was en is superlucratief; het vult namelijk de financiële zakken van de nazaten van kolonisten en de zakken van nieuws- en opiniemakers. Het genereert ook nog eens miljoenen volgers die verslaafd zijn geraakt aan de Nederlandse ‘shaming-framing-blaming-van-anderen’-cultuur waar altijd wel een slachtoffer (lees minderheid) voor te vinden is met tal van ‘foute kenmerken’ zoals… huidskleur. Deze bron is dus ook nog eens onuitputtelijk.

Nu vraag je je wellicht af: ben ik dan ook een racist als ik vooroordelen heb, onwetend ben en anderen onbewust stereotypeer? Ben ik narcistisch als ik racistische drek reproduceer of niet opkom voor het bestaansrecht van minderheden? En heb ik een antisociale persoonlijkheidsproblematiek als ik niet actief anti-racist ben of het oprecht niet heb gewusst? Ik bedoel, als kind was Zwarte Piet mijn held.

De drie soorten racisten. Veel sociale studies wijten de oorzaken van racistisch denken en discriminerend gedrag aan sociale en maatschappelijke invloeden op het individu. De Oosterijks-Amerikaanse psychoanalyticus Heinz Kohut (1913-1981) vond dit echter niet afdoende. Kohut toonde aan dat we naast invloeden van buitenaf ook naar de intrapsychische structuren moeten kijken om een racistische levenshouding vollediger te begrijpen en wellicht te kunnen voorspellen. In zijn psychoanalytische studies categoriseert Kohut racistische individuen in drie groepen; de narcistische racist, de stress-afhankelijke racist en de informatiearme racist.

De narcistische racist is een individu bij wie racisme een direct gevolg is van de narcistische persoonlijkheidsproblematiek en die dezelfde psychopathologische kenmerken en behoeften vertoont als moordenaars, pedofielen, (kind)verkrachters en sadomasochisten. Psychopaten dus. Deze racist creëert een vorm van racisme als onderdeel van een virtueel dualistisch model waar de ander, die als inferieur word beschouwd, op mag worden geprojecteerd en zelfs moet worden vernietigd.

De narcistische racist acht zichzelf superieur of extreem belangrijk en onaantastbaar. Narcistische racisten zijn vaak sekteleiders en lijsttrekkers van populistische partijen en verlangen naar podia omdat ze aanzien nodig hebben van een grote groep volgers om psychisch te overleven. De narcistische racist is een magneet voor aanmoedigers en meelopers die zelf vaak een minder stevige persoonlijkheid hebben. De toeschouwers (de zwijgende meerderheid) die niet openlijk anti-racist zijn, heeft hij nodig heeft om de boel te faciliteren. Feiten die deze narcistische levensbeschouwing uitdagen, zoals bijvoorbeeld de Universele Rechten van de Mens , worden verfoeid , vermeden , vervormd of er wordt over gelogen.

De stress-afhankelijke racist is een individu die pas narcistische en racistische kenmerken vertoont wanneer zijn bestaanszekerheid onder druk komt te staan. Het narcisme is niet de volledige psychische persona maar een afweermechanisme van een psychische identiteit die kwetsbaar is, die de notie van het eigen bestaan moet bevestigen.

De narcistische persoonlijkheidsproblematiek is latent aanwezig in de kwetsbare psychische identiteit met een miniem aan empathisch vermogen en een armoedig zelfbeeld. Het narcisme wordt echter pas ‘aangezet’ door een levensbedreigende omgeving. Ook al is die omgeving virtueel en bijvoorbeeld geïnduceerd door conditionering en programmering. Dit gebeurt in sektes, in het leger, bij radicaliseringsprogramma’s maar ook warmpjes voor de buis waar mensen dagelijks worden gebombardeerd met valse nieuwsfeiten en niet bestaande correlaties over… noem eens een minderheid. De stress-afhankelijke racist is er gevoelig voor, volgt vaak de narcistische racist en vervalt makkelijk in aanmoediging en meeloop gedrag. Zeker onder groepsdruk, als er persoonlijke, maatschappelijke of politieke ruimte is, of als het deze racist iets zelf oplevert zoals (schijn)veiligheid, geld of status.

Het viel Kohut op dat Amerikaanse soldaten in de oorlog tegen Vietnam (1955-1975) Vietnamese vrouwen tot een inferieure ras indeelden en het een plicht en recht vonden om hen te verkrachten. De soldaten werden in hun trainingen keer op keer geconditioneerd met het idee dat dit inferieure ras moest worden vernietigd vanuit hun eigen nationalistisch zelfbehoud. Dit leidde bij velen tot een ‘narcistische woede’ die zich kenmerkt door de wens op die ander wraak te nemen of zich van hen te ‘zuiveren’ door vernietiging.

Doordat het dieper gelegen emotionele brein ‘gevaar’ niet kan differentiëren in virtueel of echt, kun je iemand door herhaaldelijke blootstelling aan kunstmatige correlaties van virtueel gevaar, permanent conditioneren en traumatiseren. Als narcisme latent aanwezig is vervallen deze mensen in een primitieve overlevingshouding waarbij gebrek aan nuance ontstaat en alles als zwart-wit wordt geobserveerd. De typische wij-zij attitude. Omdat deze conditionering verankerd wordt in het emotionele brein, gestoeld op het neuroplasticiteits principe ‘what sinks in the brain – links in the brain’, zal het zonder interventie van buitenaf niet meer veranderen.

De informatiearme racist is een individu die het niet heeft gewusst. Hij is geboren met een zilveren, met privileges gevulde, lepel in zijn mond en kent geen noodzaak zich druk te maken over de sociale, financiële en emotionele pijn van een minderheid. Geen herkenbare markers in het zelf om op te staan tegen onderdrukking maar heerlijk gedijend op de normalisatie en cultivatie van het eigen privilege. Wanneer de meerderheid het doet, dan zal het wel goed zijn. En gaat hij in tegen dit comfort, dan is hij zich waarschijnlijk aan het aanstellen, volgens de meerderheid. Want, doe maar genormaliseerd, dan doe je al gek genoeg.

De arme racist is vaak niet zo heel intelligent of heeft geen zin om zelfonderzoek te doen met behulp van de onuitputtelijke bronnen van sociale interacties, documentaties of andersoortige substantiële informatie. Hij meet de eigen superieure identiteit af aan een historisch model van het nationale superieure zelfbeeld, waarvan de nadelige historische feiten voor het gemak met chirurgische precisie al zijn gecensureerd en de positieve aspecten ervan vergroot, gestolen of bedacht.

De arme racist gedijt op het nationaal narcisme dat is geïnstitutionaliseerd in onze maatschappij en dat van hem verwacht dat hij minstens aanmoedigt, meeloopt of de faciliterende stille toeschouwer is. Gaat hij de status quo aanvechten, dan getuigt dat van domheid of disloyaliteit aan het nationaal zelfbeeldsysteem en inherente machtspositie die je niet moet willen delen met een ‘waardeloze’  minderheid omdat er anders minder overblijft voor jou!

Als je goed observeert, daarvoor even de tijd neemt, kun je mensen uit de drie bovengenoemde groepen identificeren in de sociale ruimtes om je heen, op televisie of in de politiek. Vooral als ze beginnen te praten over: noem eens een minderheid. In deze discussies vliegen de narcistische afweermechanismen meteen je om oren. De ad hominems, de non-argumenten, de lege verwijten, het devalueren, goochelen met aandacht, manipulatie en af en toe een explosie van ‘narcistische woede’, wegkijken of weglopen. Discussiëren met een narcist is als oorlog voeren in lala-land. De ‘battleground’ is niet echt maar moet wel worden verdedigd met hand en tand. Want als de waarheid zou winnen dan stopt direct het bestaan van dit lala-land alsmede de bedenker ervan en de volgers die voor hun psychische overleving direct afhankelijk ervan zijn.

Wie ben jij? Als je echt-niet-behoort tot de drie bovengenoemde categorieën, dan ben je waarschijnlijk een minderheid of actief anti-racist. In een systeem waar een specifieke groep mensen constant wordt gekwetst, gemarginaliseerd, gecriminaliseerd, geïsoleerd, het bestaansrecht ervan wordt bediscussieerd, bestaan geen onschuldige toeschouwers. Iedereen heeft in dit systeem een rol. Ook de mensen met de niet-gewusst houding. Tenzij je een kind bent, dood bent of bijvoorbeeld in coma ligt, maar daar hebben we het niet over.

Bronnen Carl C. Bell: Racism: A Symptom of the Narcissistic Personality. J Natl Med Assoc. 1980 Jul; 72(7): 661–665. Allport GW: The Nature of Prejudice. New York, Doubleday, 1958, p 388 Adorno T, et al: The Authoritarian Personality. New York, Harper, 1950, p 118 Half a century of Hebb H. Sebastian Seung   ( Nature Neuroscience volume 3, page1166 (2000)