Nederland verwaarloost archeologische schatten waardoor ze verloren gaan

Duizend mijnschachten van tot wel 12 meter diep. Meer dan 14.000 stukken van bijlen waarmee de gangen werden aangelegd. Allemaal in Zuid-Limburg bij het plaatsje Rijckholt. De opgedolven producten worden over half Europa teruggevonden. Deze mijnen zijn niet, zoals je zou verwachten, van de vorige eeuw maar van 6.200 jaar geleden. De mijn is zo bijzonder dat hij werelderfgoed is.

Het is een bijna onvoorstelbaar verhaal.  Zo oud, zo groot, zo geavanceerd ook. Maar ook de manier waarop een deel van de mijn is opgegraven is bijzonder. Want opgraven bleek voor wetenschappelijk geschoolde archeologen erg lastig. Totdat een aantal mijnwerkers hun hulp aanboden. De mannen wisten wel hoe ze de prehistorische mijn moesten opgraven. En dat deden ze. Tussen 1964 en 1972. Elke vrijdagnacht. De nonnen in een nabijgelegen klooster baden voor hun veiligheid. De hedendaagse koempels zorgden ervoor dat we de bijzondere geschiedenis van de prehistorische kennis konden leren kennen.

Het is een bijzonder verhaal. Maar bijna niemand kent het. Want Nederland mag dan prachtige archeologie hebben, dat is eerder ondanks dan dankzij de nationale politiek. Die gaat er nogal nalatig mee om. In Nederland is de archeologie gedecentraliseerd. Gemeenten zijn verantwoordelijk. Opgravingen bij bouwprojecten worden veelal door commerciële bedrijven uitgevoerd. Vele archeologen, amateurarcheologen, musea, stichtingen en enkele gemeenten zetten zich vol in. Maar topvondsten van nationale of zelfs internationale allure zijn te duur voor gemeenten. Zo kan het dat de meest bijzondere verhalen onbekend blijven. Of zelfs voor eeuwig verloren raken.

In juli trokken 60 organisaties en instanties waaronder vele archeologen maar ook de vijf kustprovincies samen aan de bel. Zeer bijzondere scheepswrakken dreigen voor een tweede keer te vergaan. De oorzaak: het kabinet heeft geen geld over voor deze topvondsten. Ook de prehistorische mijnen in Limburg kwamen in de problemen. Ondanks dat de mijn is aangemerkt als werelderfgoed krijgt hij geen geld van het rijk, vorig jaar dreigde dan ook complete sluiting.  Een uitzending van Nieuwsuur in juni toonde hoe de gemeente Den Bosch in financiële problemen kwam toen archeologen er het best bewaarde Neanderthalerkamp van Nederland vonden.

In 2015 kwam er door inzet van de SP als proef geld beschikbaar voor archeologische topvondsten. Daardoor zijn twee zeer bijzondere vondsten geholpen. De vondsten gedaan bij een scheepswrak uit de Gouden Eeuw nabij Texel kregen extra geld. In het wrak werden onder andere een bijzondere en goed bewaarde jurk en kaftan gevonden. Ook ging er geld naar de unieke begraafplaats van de Trechterbekercultuur bij Dalfsen. Deze prehistorische cultuur is vooral bekend van haar hunebedden, maar bij Dalfsen werd juist een groot grafveld met crematies gevonden. Het grootste van Noordwest-Europa. Deze week kwamen deze vondsten weer groot in het nieuws doordat vrijwilligsters nu mee kunnen doen aan het vervolgonderzoek.

Vondsten van nationale betekenis verdienen goed archeologisch onderzoek. De successen in Dalfsen en op Texel laten zien dat de proef voortzetting en uitbreiding verdient. Daarom pleiten wij voor een permanent fonds voor archeologische topvondsten. Ook is meer aandacht nodig voor maritiem erfgoed wat dreigt te vergaan. Bovendien willen we meer geld en aandacht voor het bereiken van een breed publiek. Bijzondere vondsten moeten voor iedereen zichtbaar worden gemaakt. Wie het heden wil begrijpen, doet er goed aan zich te verdiepen in het verleden. En de tastbare overblijfselen van dat verleden zijn daarbij onontbeerlijk. Onze geschiedenis moeten we blijven blootleggen en herontdekken. Soms zelfs letterlijk.