Nederland moet niet meedoen aan missie Straat van Hormuz

Het kabinet stuurt, als onderdeel van een Europese missie onder leiding van Frankrijk, een marineschip naar de kust van Iran. Naar eigen zeggen ter versterking van de maritieme veiligheid in de Golfregio. Maar de kans is groot dat het juist zal bijdragen aan nog verder oplopende spanningen.

Sinds de VS het nucleaire akkoord met Iran heeft opgezegd – een schending van een Veiligheidsraadresolutie van de VN – lopen de spanningen in de regio snel op. President Trump, die nadrukkelijk inzet op ‘regime change’ in Iran, heeft een economische oorlog ontketend. Dit illegale Amerikaanse beleid van ‘maximale druk’ leidt tot keiharde gevolgen voor burgers in Iran, regelmaat zelfs tot de dood, bijvoorbeeld omdat medicijnen niet kunnen worden geïmporteerd.

Tegen (en wellicht vanwege) deze achtergrond waren er in de zomer meerdere incidenten in de Straat van Hormuz, waarbij olietankers werden aangevallen. Iran is daar ‘waarschijnlijk’ verantwoordelijk voor, stelt de regering. Dat is zeker mogelijk. Iran heeft herhaaldelijk aangegeven dat als zij geen olie mogen exporteren (waar het Amerikaanse beleid op inzet), andere landen dat ook niet mogen.

Maar het kan niet zomaar aangenomen worden dat Iran verantwoordelijk is. De Kamer moet inzage eisen in bewijzen hiervoor. Eerdere ervaringen met leugens en bedrog, bijvoorbeeld in aanloop naar de oorlog tegen Irak in 2003 en recente onthullingen in de Afghanistan papers, verplichten hiertoe.

Omdat het internationaal recht vergaande beperkingen oplegt aan de mogelijkheden van het Nederlandse marineschip – er is geen VN-mandaat voor militair optreden en koopvaardijschepen kunnen nauwelijks beschermd worden – lijkt de inzet van deze militaire missie beperkt tot het verzamelen van inlichtingen, natuurlijk vooral over Iran. Dat land zal hiervoor waarschijnlijk eerder de term spionage gebruiken, waar het natuurlijk niet van gediend is.

Er zijn vooral twee grote risico’s verbonden aan het sturen van een Nederlands schip. Ten eerste kan dit gemakkelijk opgevat worden als onderdeel van het beleid van de VS, die ook, in ruime mate zelfs, militair aanwezig is voor de Iraanse kust. Niet in de laatste plaats omdat door Nederland verzamelde informatie ook gedeeld zal worden met de VS.

Daarnaast kan een Europese militaire missie diplomatieke inspanningen om het nucleaire akkoord met Iran overeind te houden juist bemoeilijken. Dat geeft het kabinet ook zelf toe. Dit terwijl behoud van dit akkoord nadrukkelijk – en terecht – de inzet van het kabinet is, omdat het bijdraagt aan een veiligere wereld.

De vraag dringt zich op: waarom dan toch deze missie? En waarom nu, terwijl al maanden geen incidenten zijn geweest in de Straat van Hormuz en er al zoveel westerse landen in de regio aanwezig zijn?

Iran doet ondertussen zelf een diplomatiek voorstel om een oplossing te vinden voor de toegenomen onveiligheid in de zeestraat, waarbij nadrukkelijk samenwerking wordt gezocht met landen in de regio, ook met aartsrivaal Saudi-Arabië. Daarin wordt een rol voor de VN voorzien. Wat dit waard is, weten we niet. Er is maar een manier om daarachter te komen, namelijk door er serieus op in te gaan, uiteraard zonder naïef te zijn. Dat lijkt nu niet te gebeuren.

Dat er van alles en nog wat aan te merken is op de Iraanse regering, is overduidelijk. Daarom vroeg ik de minister eerder deze maand nog op te treden tegen de verantwoordelijken van de recente, ongehoorde massamoord op honderden demonstranten. Stevige diplomatie zal nodig zijn en blijven om Iran te houden aan het respecteren van mensenrechten.

Ten slotte, als er nu één prioriteit in de regio is, dan lijkt mij dat de massamoord die onder leiding van Saudi-Arabië wordt uitgevoerd in Jemen, waar al honderdduizenden burgers zijn gedood door geweld en een bewuste politiek van uithongering. Voor miljoenen anderen dreigt de hongerdood, onder andere vanwege een illegale blokkade, ook op zee, die hulpverlening onmogelijk maakt. Waarom worden er niet veel meer middelen ingezet om hier iets aan te doen?