Nederland krijgt een links kabinet

Het is 18 maart 2021, de uitslag voor de Tweede Kamerverkiezingen is binnen. Voor het eerst sinds het kabinet Den Uyl lijkt Nederland een links kabinet te krijgen. De Partij voor de Dieren en de SP kwamen als grote winnaars uit de bus. De formateur zal met deze partijen moeten kijken met wie ze een kabinet kunnen vormen. Het is een opvallende uitslag, omdat niemand een jaar geleden had kunnen verwachten dat deze partijen de grootste zouden zijn.

Waarom de coalitiepartijen geen stemmen (horen te) krijgen Weet u het nog? Nederland leek in de zomer van 2020 nog tevreden met hoe het kabinet van Mark Rutte de eerst golf van de coronacrisis had gemanaged. De VVD was met afstand de grootste in de peilingen. Na de tweede golf was er in de peilingen echter nog maar weinig over van de kabinetspartijen. Het slechte beleid van de afgelopen jaren en de onduidelijkheid, besluiteloosheid en het vele gedraai rondom het coronabeleid kostten de coalitiepartijen de kop. Het begon met rommelen toen leden van deze partijen in augustus van 2020 wegliepen uit het parlement op het moment dat een voorstel voor betere beloning voor zorgpersoneel in de Tweede Kamer zou worden besproken. Dit verraad aan de democratie betekende een groot gezichtsverlies voor de coalitie. De echte problemen kwamen echter pas toen later dat jaar een meedogenloos onderzoek over het kabinetsbeleid naar buiten kwam. Nederland had de zorg in de jaren voor de pandemie ondanks vele waarschuwingen verwaarloosd en met zijn maatregelen liep het kabinet steeds achter de feiten aan.

Ruttes VVD werd door de kiezer verantwoordelijk gehouden voor het wanbeleid. Zijn partij had de publieke sector gedurende haar bewind teveel uitgekleed. Toch waren het vooral het CDA en de Christenunie die het moesten ontgelden. Het vele gedraai en de afleidingsmanoeuvres, zoals het voorstel voor verplichte quarantaine toen het dramatisch ging bij de GGD’s , van minister en CDA-lijsttrekker Hugo de Jonge werden hem door de kiezer niet in dank afgenomen. De bevolking vond hem onbetrouwbaar en koos daarom voor andere partijen. Hetzelfde gold voor de ChristenUnie, met name dankzij het falen van minister Carola Schouten, die de corona verspreidende nertsenfokkerijen en de slachthuizen met zwakke maatregelen de hand boven de hoofd had gehouden. De nertsenfokkerijen hoefden van haar pas in 2024 te sluiten en de misstanden in de slachthuizen stapelden zich onder haar hoede op, terwijl allang en breed duidelijk was dat dit coronabrandhaarden waren. Daar kwam ook nog eens bovenop dat ze na jaren als minister geen goed antwoord wist te vinden voor de als maar dooretterende stikstofcrisis.

Het linkse alternatief en waarom populistisch rechtse partijen geen stemmen (horen te) krijgen De kiezers weken voornamelijk uit naar de Partij voor de Dieren. Deze partij had de ernst van de zaak door en benadrukte deze keer op keer. Na de heftige tweede golf wilde de kiezer de oorzaak van de pandemie smoren. Inmiddels was breed bekend dat corona een zoönose was, waardoor de kiezer zich dus bewust was geworden van het feit dat de mens radicaal anders met dieren om moet gaan om erger te voorkomen. De vele corona-uitbraken bij de slachthuizen speelden een beslissende rol bij dit besef. Lijsttrekker Esther Ouwehand reageerde enthousiast na de historische verkiezingsoverwinning en deed al een handreiking richting de SP: “De kiezer heeft gesproken. Ze is zwaar teleurgesteld in het wanbeleid van de afgelopen jaren. Mijn felicitaties aan de SP. Ik kijk ernaar uit om samen met hen dit land duurzamer en rechtvaardiger te maken.”

De SP wist op haar beurt met haar consequente verhaal over de zorg veel stemmen te trekken. De coronacrisis zorgde ervoor dat de kiezer vond dat het zorgpersoneel meer verdiende dan een schamel applaus. Een stem voor de SP was er een voor de partij die zich altijd voor de zorg had ingezet en bleek dus een logische keuze voor de kiezer. Hierbij profiteerde de SP van het verlies van de populistisch rechtse partijen. Het Forum voor Democratie stortte in. De vele leugens en het nepnieuws die de partij en dan vooral lijsttrekker Thierry Baudet hadden verspreid, zorgde ervoor dat de gefrustreerde kiezer haar proteststem gunde aan de SP. Vooral de virale video waarin Baudet beweerde dat corona zou verdwijnen met warm weer en de ijver tegen de 1,5-metermaatregel kwamen het Forum duur te staan. Ook de PVV wist vanwege haar zorgstandpunt kiezers weg te kapen van het ineengestorte Forum. Een echt goede uitslag bleef echter uit voor de partij van Geert Wilders, doordat kiezers een partij die zich wederom belachelijk maakte met een partijprogramma van maar één A4’tje en de interne incidenten met politici die complotten over het coronavirus verspreiden niet de macht toevertrouwden.

De Partij voor de Dieren en de SP zullen na hun historische zege op zoek moeten naar partijen om mee samen te werken. Het GroenLinks van Jesse Klaver lijkt de gedoodverfde partner. Het op de visie van rockster-econoom Thomas Piketty gebaseerde verhaal dat de allerrijkste 1% direct meer aan de samenleving moest bijdragen zorgde voor een kleine verkiezingswinst van de groene partij. Ook de vele klimaatincidenten zoals de ongekend warme zomer , ernstige droogte en de overstromingen in Bangladesh zorgden ervoor dat duurzaamheid een belangrijk verkiezingsthema was. Hoewel duurzaamheid en ongelijkheid belangrijke verkiezingsthema’s waren, werd het verhaal van GroenLinks overschaduwd door het verhaal van de andere linkse partijen over de aanpak van zoönosen, het herstructureren van de zorg en de aanpak van de stikstofcrisis.

Het beste verhaal, dus waarom niet? We vroegen filosoof Floris Schleicher om een reactie op de verkiezingsuitslag. Hij noemde de uitslag “ongekend” en wees ook op het feit dat de kiezer zich “eindelijk niet in de luren had laten leggen door misleidende politici.” De historische verkiezingsuitslag was “het logisch gevolg van kiezers die in het publieke belang en daarmee ook hun eigen belang hadden gestemd. Dat werd lange tijd voor onmogelijk gehouden, maar dit toont aan dat we de kiezer niet moeten onderschatten. Deze partijen hebben gewoon het beste verhaal, dus waarom zou de kiezer niet op ze stemmen?” Een terechte vraag.