De nazi's zijn niet zo maar terug, we hebben hen zelf binnengelaten

We hebben het voor elkaar hoor, nazi’s marcheren weer openlijk door de straten. Het zat er natuurlijk aan te komen. Sinds terroristen met gekaapte vliegtuigen de Twin Towers doorboorden en daarmee onze illusie van permanente vrede en veiligheid om zeep hielpen, hebben wij toegestaan dat angst- en haatzaaiers steeds machtiger konden worden. Wij namen hun terminologie over en schoven de grens van wat acceptabel en wenselijk was steeds een stukje verder op. De duivel had zijn voet weliswaar zelf tussen de deur geramd, maar hij was de drempel nooit overgekomen zonder uitnodiging.

Niet dat racisme en discriminatie ooit echt weg zijn geweest, maar er bestonden onuitgesproken afspraken dat aan sommige dingen niet werd getornd. Aan mensenrechten bijvoorbeeld. Of aan vrijheid van religie voor iedereen. Het grondwettelijke gelijkheidsbeginsel. In de praktijk werden al die regels natuurlijk met voeten getreden, maar mainstream politici, prominenten en media waagden het niet om aan de morele juistheid van die waarden te twijfelen. Of zoals we dat nu noemen: “verstikkende politieke correctheid”. Want dat er in grote delen van de wereld consensus bestond over basale menselijke waarden, ik noem een gouden regel, wordt nu openlijk als achterhaald en abject gezien.

Verfrissende eerlijkheid Het gevaar van religieus extremisme, fanatisme en terrorisme, geenszins een nieuw verschijnsel, werd het schild waarachter haat en onverdraagzaamheid zich konden verschuilen in hun opmars richting de parlementen. Incidenteel geholpen door gevaarlijke gekken die bereid waren te moorden voor hun gelijk. Het vrije internet bleek naast een onuitputtelijke bron van porno, ideeën en innovatie, ook een plek waar mensen durfden te zeggen wat ze echt dachten in de donkerste krochten van hun brein waar het geweten geen bereik heeft. Die ‘verfrissende eerlijkheid’ ging altijd ten koste van anderen, niet toevallig minderheden of gemarginaliseerden in de samenleving, maar bleek daarom niet minder populair. Politici schroomden niet langer om termen als ‘kutmarokkanen’ of ‘huilie huilie’ in de Kamer te gebruiken. Traditionele media wisten zich geen raad en besloten: ‘If you can’t beat them, join them’.

En nu zijn we drie keer in de week geschokt als een nieuw dieptepunt laat zien hoever we al zijn afgegleden. We spreken van ‘ophef’ als in redactionele nieuwsbijdragen van een publieke omroep Syrische kinderen kwalijk wordt genomen dat ze ongemak veroorzaken met hun verdrinkingsdood. We zijn opgelucht als een openlijk racistische partij slechts de op een na grootste wordt bij de landelijke verkiezingen, maar niet voordat andere partijen hun retoriek en standpunten adopteerden. We lachen om memes van deftige racisten op piano’s die ondanks twee Kamerzetels en een groeiende achterban nog steeds niet herkend worden als extreemrechtse politieke beweging. Een beweging waarvan de oprichter gretig schedelmeters retweet, trots met witte supremacisten op de foto gaat, maar in praatprogramma’s mag uitleggen waarom termen als ‘homeopathische verdunning’ en ‘omvolking’ heus geen naziretoriek zijn.

Heil Trump Er is een reden dat de vertegenwoordigers van partijen als PVV en FvD, die zelden een moment stil zijn, geen oordeel uitspreken over de nazimars in Charlottesville en de aanslag op tegendemonstranten. Het is niet langer mogelijk om de boze hordes nog los te zien van hun politieke voorbeelden. De jonge mannen (en vrouwen) in Charlottesville hadden zich letterlijk verkleed als hun president. Met gestrekte rechterarm scandeerden ze “Heil Trump”. En toen hun grote leider weigerde hun daden expliciet te veroordelen, hingen zij de vlag uit. Waar Baudet boekdelen spreekt met zijn stilte, gaat Wilders vandaag nog een stapje verder door in een tweet exact dezelfde woorden te gebruiken als gisteren werden gescandeerd door de extremistische fakkeldragers: “Wij worden vervangen.”

Neonazi’s marcheerden gisteren door door de straten van Charlottesville, een jonge vrouw is dood nadat ze werd neergemaaid met een auto. En nog steeds durven veel media het extreemrechtse beestje niet bij zijn naam te noemen, noch het woord aanslag te gebruiken. We blijven maar doen alsof islamistisch extremisme het enige gevaar is, terwijl er dit jaar al zeven doden vielen bij aanslagen op moskeeën in Canada en Groot-Brittannië. Bij andere bom- en voertuigaanslagen op moskeeën in de Verenigde Staten en Frankrijk vielen gelukkig geen slachtoffers, maar dat maakt het gevaar niet minder groot. Vraag maar aan de inwoners van Charleston, waar Dylann Roof twee jaar geleden nog negen zwarte mensen doodschoot in hun eigen kerk.

Het is rijkelijk laat om je verbazing uit te spreken, maar het is bovenal ontoereikend. Te lang hebben we ons laten wijsmaken dat opkomen voor je medemens (of jezelf als je niet-wit bent) de vrijheid van meningsuiting bedreigt, met als resultaat dat eenieder die dat toch waagt kan rekenen op een stortvloed aan beledigingen en bedreigingen. Het negeren van extreemrechts heeft niet geholpen, het uitlachen heeft niet geholpen, maar het vertroetelen door media en politiek heeft het erger gemaakt. We stonden erbij en keken ernaar terwijl onze samenleving radicaliseerde tot een plek waar mensen zich niet meer hoeven te schamen voor hun haat.

Als het ‘redelijke midden’ nog iets verder opschuift, storten we straks allemaal over de rand.