Naar een zichtbare, activistische Nederlandse vredesbeweging

In deze tijd waarin het Oekraïense volk heldhaftig strijd voert tegen de door Poetin begonnen oorlog, voelt het ongemakkelijk aan om over een Nederlandse vredesbeweging te spreken. Immers Oekraïne heeft onze steun nodig en het Westen draagt daartoe onder meer zware wapens aan. Ook de NAVO trekt een gezamenlijk front, met name in het verhogen van de defensiebudgetten. Het is nu wat de gevestigde media en de politiek betreft een ‘Wij versus Zij’ en waarom nu het wellicht nostalgische begrip ‘vredesbeweging’ van stal halen? Over de tijden van de Koude Oorlog toen, de Vietnamprotesten en ‘Kernwapens de wereld uit, te beginnen in Nederland’ hebben onze opa’s en oma’s nog wel plakboeken op zolder liggen maar de tijden in de 21e eeuw zijn drastisch veranderd: het Westen versus de opkomende grootmacht China met in de zijlijn Rusland dat nu een hoofdrol opeist.

Toch moeten we met elkaar de moed opbrengen om te denken in alternatieve, meer vreedzame benaderingen waarbij ook grote groepen uit de bevolking betrokken zijn. Dat de huidige alternatieve geluiden nauwelijks in de media en politiek gehoord worden heeft mijns inziens te maken met publiek onzichtbare vredesgroeperingen en het gebrek aan woordvoerders die een publiek debat effectief stimuleren in de richting van een amor mundi (liefde voor de wereld) zoals benoemd door Hannah Arendt. Toch zijn het deze groepen die door een meer gemeenschappelijk activistisch leiderschap een stempel kunnen drukken op het openbare gesprek over duurzame vrede, een afbouw van de nucleaire bewapening, de-escalatiestrategieën, het tot stand brengen van een krachtige VN-Veiligheidsraad en bovenal de strijd tegen klimaatonveiligheid. Zonder volledig te kunnen zijn noem ik Pais, Pax, Raad van Kerken, Stichting Vredeswetenschappen, Extinction Rebellion, Greenpeace, het Vredesmuseum voor Vrede en Geweldloosheid en de diverse (anonieme) kunstenaarscollectieven die zich verzetten tegen oorlogsgeweld en onderdrukking. Ieder op zich is actief, heeft vaak een website en een nieuwsbrief maar het ontbreekt aan een nationaal, activistisch platform waarin samenwerking leidt tot effectieve beïnvloeding van de publieke opinie. En die oproept om in actie te komen en daarbij niet vergeet dat ook demonstranten, vredesgroepen en vredesactivisten in het Rusland van Poetin onze openlijke steun verdienen.

Zo’n activistische vredesbeweging trekt als vanzelf de aandacht van de media, laat nieuwe woordvoerders het verhaal vertellen en daagt de politiek uit om de Wij-Zij-bakens te verzetten. De miljarden die nu naar een nieuwe Koude Oorlog leiden, verdienen een betere, meer humane bestemming: de strijd tegen wereldwijde ongelijkheid en het beschermen van mensen en gebieden tegen de opwarming van de aarde.

Europa is daarbij een verhaal apart. De VS bieden met de actuele strijd tussen de Republikeinen en Democraten niet meer de vermeende veiligheid voor de NAVO-partners. De NAVO zelf, eerst hersendood verklaard door Macron en nu in coma gehouden door een miljardeninfuus, past niet meer in een op vrede gerichte, Europese strategie. Zo’n strategie betrekt Rusland in de post-Poetinperiode bij het uitdenken van een gezamenlijk Europa voor de Vrede. Nu nog ondenkbaar maar zeer urgent voor toekomstige generaties, aan beide zijden van het ene continent.

Een NL-Vredesbeweging 2.0 wordt gekenmerkt door de inzet van vele burgers die zich het lot van de wereld aantrekken. Ten tijde van de Vietnamprotesten trokken honderdduizenden door de Europese hoofdsteden. Ik wil het niet hebben over nostalgie. Veeleer vormen deze protesten een inspiratiebron om voorbij oorlogen te denken. Want bij oorlogen gaat het om het doden van mensen, zoals Elias Canetti heeft aangegeven in zijn imposante boek Massa en Macht (1983): ‘In oorlogen gaat het om het doden. Het gaat om het doden in het groot. Overwinnaar is hij die de meeste doden heeft gedood. Maar nooit is de oorlog een werkelijke oorlog, als het voornaamste doel ervan niet een stapel vijandelijke doden is.’

cc-foto: SutoriMedia