Naar een Women’s March voor de 99 procent

Sinds 2016 gaan vrouwen wereldwijd massaal de straat op om te staken voor uiteenlopende feministische eisen. In 2017 werden daarbij massale Women’s Marches georganiseerd als reactie op de verkiezing van seksist en racist Donald Trump tot president van Amerika. Deze massale demonstraties lieten een jonge generatie vrouwen voor het eerst kennis maken met activistisch feminisme. Ook bij de Nederlandse Women’s March gingen 20.000 feministen de straat op, de grootste feministische demonstratie in Nederland in jaren.

Sindsdien organiseert de Women’s March jaarlijks een demonstratie rondom Internationale Vrouwendag op 8 maart. Het thema van de marsen is sinds 2017 verschoven van het afkeuren van vrouwenhatende politici en seksistisch beleid naar identiteit en diversiteit. De Women’s March in Amsterdam in 2019 was op dat laatste vlak een verademing. Vrouwen van kleur, LHBTQ’ers en vrouwen met een beperking kregen een prominente plek op het podium. Aandacht voor intersectionaliteit is een belangrijke ontwikkeling in de Nederlandse feministische beweging, waarin lange tijd vooral witte cis-vrouwen zichtbaar waren.

Maar ondanks dat de Women’s March in 2019 veel verschillende onderdrukte groepen zichtbaarheid gaf, stelde de March geen enkele politieke eis om de positie van deze groepen te verbeteren. Dit is de grootste beperking van de organisatie van de Women’s March: het organiseren op basis van intersectionaliteit, zonder politieke analyse, leidt tot een lege focus op diversiteit.

Deze focus op diversiteit leidt namelijk tot een liberaal ‘glazen plafond’-feminisme, in de vorm van het aanmoedigen van meer diversiteit in topposities en in de politiek. Maar deze vorm van diversiteit is slechts van toepassing op een minderheid van rijke vrouwen. Meer vrouwen aan de top niet zal leiden tot een betere positie van andere vrouwen.

Dit zien we ook in het aanmoedigen van vrouwen als Hillary Clinton en Michelle Obama, die gezien hun afbraakbeleid en imperialistische politiek net zo’n bedreiging vormen voor veel vrouwen als elke mannelijke president. Dit laat zien dat er een politieke discussie nodig is over welk feminisme we in deze tijd nodig hebben. Zichtbaarheid Intersectionaliteit is belangrijk om erkenning te geven aan hoe verschillende groepen op een specifieke manier worden geraakt door het onderdrukkende systeem. Maar zonder een analyse over wat de basis is van deze onderdrukking (spoiler: kapitalisme), bestaat er een risico dat dit leidt tot een focus op onderlinge verschillen in plaats van solidariteit en collectieve eisen. Dit zien we in Nederland tijdens de Women’s Marches aan het gebrek aan concrete politieke eisen, het gebrek aan organisatie van onderaf en het gebrek aan samenwerking tussen verschillende groepen voor de demonstraties.

Socialistische feministen benadrukken dat alle vormen van onderdrukking een noodzakelijk onderdeel zijn van het kapitalistische systeem. Intersectionaliteit biedt hierbinnen zicht op het feit dat mensen binnen dit systeem verdeeld worden op basis van onder andere afkomst, huidskleur, seksuele voorkeur en gender. Maar intersectioneel denken biedt op zichzelf nog geen strategie voor het bestrijden van deze onderdrukking.

Die strategie hebben we wel nodig om onderdrukking te bestrijden. Het kapitalisme bedreigt alle mensenlevens, maar de gevolgen van het kapitalisme raken vrouwen en vooral vrouwen van kleur het hardst. Juist daarom is het van belang om te strijden tegen alle aspecten van dit onderdrukkende systeem, als collectief en vanuit onderlinge solidariteit. We hebben een feminisme nodig voor de 99%.

Extreemrechts Op dit moment wordt de strijd voor vrouwenrechten bovendien succesvol ondermijnd door de wereldwijd groeiende populariteit van extreemrechtse ideeën, zoals we in Nederland zien bij partijen zoals FvD en PVV. Zij zetten de verworven vrouwenrechten onder druk door conservatieve gezinswaarden te bepleiten. Ze bestrijden het recht op abortus en zetten feministen en LHBTQ’ers neer als de bedreiging in onze samenleving. Daarnaast bedreigt hun inherent racistische ideologie van een ‘blank Europa’ gemarginaliseerde groepen zoals vluchtelingen, moslims, en mensen van kleur. Het is schrijnend dat binnen de Women’s March deze fascistische tendensen niet worden herkend.

Een feminisme met het lef om te strijden voor echte verandering is broodnodig en mogelijk. Op veel strijdgebieden staan vrouwen al vooraan. In Nederland bijvoorbeeld bij stakingen in het onderwijs en in de zorg, en wereldwijd bijvoorbeeld in de klimaatstrijd. In deze tijd kunnen we het niet laten gebeuren dat extreemrechts aan zelfvertrouwen wint. Een liberaal feminisme dat slechts op zoek is naar aanpassingen binnen dit verrotte systeem is niet genoeg voor echte bevrijding. We hebben een antikapitalistisch feminisme nodig dat van onderaf strijdt voor de 99%.