Naar een harmonisch Nederland: bied nieuwkomers een keuzemenu

In een klein christelijk dorp, ergens op het platteland, begon ik Nederland te leren kennen. De windmolens, zonnepanelen, het onderwijs, zorgstelsel en een goede infrastructuur maken gelijk indruk op iemand uit het Midden-Oosten. Het is niet ingewikkeld om te concluderen dat een verleden met handel, vrijheid, een democratische rechtsstaat en de onderworpenheid van machthebbers aan wetten, de pilaren zijn waarop de welvaart en economische groei van dit land gefundeerd zijn.

Ik wilde graag het land leren kennen dat René Descartes, John Locke en Pierre Bayle een vluchthaven bood. Het land waar alle beginselen waarvoor ik jarenlang heb moeten vechten, vanzelfsprekend leken te zijn. Ik bracht destijds mijn dagen door als medewerker in een boekhandel tussen boeken die in mijn land verboden waren. Het was een leerzame periode om het dagelijkse leven van Nederlanders te observeren en tot nieuwe inzichten te komen. Ik kreeg daar te maken met diverse vragen door een aantal fervente boekenlezers over de cultuur, vrouwenrechten en democratie in Iran. Inmiddels had ik kennisgenomen van de gezonde nieuwsgierigheid van Nederlanders, maar deze vragen leken niet van dien aard.

Op dat moment had ik nog geen idee over de maatschappelijke kwesties waar de Nederlandse samenleving mee worstelde. Daarom begreep ik de hele achterliggende gedachten niet. Ik wist nog niet dat er politieke partijen zijn die vluchtelingen gelijkstellen aan profiteurs, jihadisten, aanranders en een gevaar voor de samenleving. De Nederlandse taal gaf me de kans om langzamerhand kennis te nemen van de publieke en politieke discussies over de multiculturele samenleving, het islamdebat, en de belangrijke gezichten daarvan in de afgelopen 30 jaar in Nederland waaronder Frits Bolkestein, Paul Scheffer en Pim Fortuyn.

Tegelijkertijd bereikte de oorlog in Syrië een bizar hoogtepunt, waardoor veel mensen op de vlucht sloegen. Hopend op een veilig leven hebben ze levensgevaarlijke kilometers door vele landen moeten lopen. De veiligheid van de mensen kwam door de gruweldaden van ISIS in gevaar. Dat alles zorgde voor steeds verdere polarisering in de snel veranderende samenleving waarin ik mijn eigen plek moest vinden. Ik merkte dat de ophef rondom de opvang van vluchtelingen ook invloed had op de omgeving waarin ik mij als nieuwkomer wilde vestigen. Ik snapte de spanning en onvrede heel goed. Ik wist echter niet hoe ik mij ten opzichte van deze spanningen moest gedragen.

Op Koningsdag 2015 werd het mij duidelijk dat deze spanningen diepgeworteld zijn. Ik stond met vele anderen op het plein te wachten op de Koning, om met mijn nieuwe landgenoten de saamhorigheid te vieren, toen politieagenten mij ineens overmeesterden. Twee agenten hielden mijn armen vast en wilden de kleine tas die ik bij mij had doorzoeken. Ik kan me nog heel goed herinneren hoe mensen die naast mij stonden en die ook toevallig allemaal een klein tasje bij zich hadden, angstig wegrenden. Alles viel ineens stil en veranderde in rap tempo. Ze maakten van een enthousiaste nieuwkomer die het Wilhelmus uit volle borst stond mee te zingen, een potentiële verdachte en een gevaar voor de samenleving.

Toch probeerde ik het in de dagen daarna als incident op te vatten en weg te rationaliseren. Eén vraag laat mij echter niet los: hoe kun je als zorgbehoevende vreemdeling, een potentiële verdachte, een profiteur en gevaar voor de samenleving deelnemen aan de samenleving?

Door de dood van George Floyd en daarbij behorende maatschappelijke discussies, staat de nationale identiteit weer op de publieke agenda in Nederland. Dat was voor mij ook aanleiding om opnieuw op zoek te gaan naar een antwoord op mijn vraag. In mijn zoektocht naar de geschiedenis van de nationale identiteit kwam ik een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) tegen. Het rapport pleit voor het onderhouden en bevorderen van meerdere routes voor “identificatie met Nederland” In plaats van een blauwdruk te geven van de nationale identiteit als antwoord op alle ongewenste ontwikkelingen binnen de samenleving. Een van de in het rapport benoemde “dimensies van de identificatieprocessen” is functionele identificatie.

De functionele identificatie stimuleert de verschillende etnische groepen om met elkaar in contact te komen en gaat er van uit dat mensen aangesproken worden op basis van een andere dan een etnische identiteit, namelijk een ‘functionele reden’ voor hun contact met elkaar die los staat van hun etniciteit. Dat je eerder gezien wordt als individu met een functionele rol in de samenleving dan een etnisch groepslid. Er zijn echter oorzaken die functionele identificatie onmogelijk maken. Aan de ene kant institutioneel racisme, de uitsluiting en discriminatie, en aan de andere kant zelfuitsluiting en terugkeer in eigen etnische of religieuze groep, blijkt uit het rapport.

De nieuwe inburgeringswet heeft een snelle participatie vanaf de eerste dag tot doel. Een snelle participatie stelt namelijk je in staat om je te identificeren met jouw nieuwe omgeving. Het migratie- en vluchtelingendebat heeft in de afgelopen jaren echter impact gehad op het politieke en publieke denken. De doelgroep vluchtelingen worden door een aantal politici in Nederland neergezet als de oorzaak van alle problemen in dit land. Ze beweren dat alle Nederlanders worden achtergesteld en vluchtelingen overal voorrang krijgen. Deze aanpak is weliswaar een middel om electorale winst te behalen, maar niet echt bevorderlijk voor het identificatieproces van de nieuwkomers met Nederland.

Geef de nieuwkomers de kans en ruimte om zich te identificeren met Nederland. Dit creëert gelijke kansen voor iedereen ongeacht de religieuze en culturele of etnische achtergronden. Een nuttige dagbesteding en een baan die perspectief biedt op een beter leven zorgen er in mijn optiek voor dat je geleidelijk tot gezamenlijke waarden komt met de groep waartoe je behoort, en je makkelijker de waarden die niet verenigbaar zijn met je eigen waarden kunt tolereren en respecteren. Bestrijd het institutioneel racisme, de uitsluiting en discriminatie die de weg naar de actieve participatie blokkeren.

Tot slot richt ik mij ook op nieuwkomers. Neem het initiatief, je hebt hier de ruimte om jezelf te ontwikkelen en te zijn wie je bent. Dankzij de Nederlandse wet- en regelgeving kunnen we onze religieuze en culturele momenten in vrijheid beleven als leden van de multiculturele samenleving, een samenleving die gegrond is op het culturele kapitaal van meer dan 170 nationaliteiten. Je kunt het vergelijken met muzikanten in een orkest die diverse instrumenten bespelen. We kunnen ondanks alle verschillen harmonisch samenspelen, maar als je vals speelt, heeft een ander daar last van. Houd dus rekening met het collectieve belang, de samenleving.