Moet Nederland wel een monarchie blijven?

Wie er in Nederland staatshoofd wordt, is door geboorte bepaald. En dat past niet in een democratie.

Nu de populariteit van het Huis van Oranje tanende is, zou Nederland zich bovenstaande vraag eens serieus moeten gaan stellen. Moeten we wel een monarchie blijven?

Nederland is een democratie. En wát je er ook van vindt: de democratie en de rechtsstaat functioneren in ons land, gelukkig nog altijd goed. Op één punt na: het staatshoofd. Wie er in Nederland staatshoofd wordt, is door geboorte bepaald. En dat past niet in een democratie. Alle bestuurslagen in ons land, van gemeenteraad tot en met regering, worden op democratische wijze gekozen en/of benoemd, hoewel op de benoeming van burgemeesters en Commissarissen van de Koning qua democratische legitimiteit ook nog wel wat valt af te dingen. Maar terug naar ons staatshoofd. Al vanaf de geboorte is duidelijk dat het oudste kind van de dan nog meestal, troonopvolger ook weer troonopvolger en dus monarch van ons land gaat worden en wordt het kind in kwestie daar op voorbereid. 

Allereerst de democratische legitimiteit daarvan, of eigenlijk: het ontbreken van die legitimiteit. In een democratie hoort het staatshoofd mijns inziens ook democratisch gekozen te worden. Duitsland heeft daar een prachtig systeem voor. De Bundesversammlung kiest eens in de vijf jaar de Bondspresident. De Bundesversammlung heeft die verkiezing als enige taak en bestaat uit alle democratisch gekozen afgevaardigden uit het nationale parlement, de Bondsdag en een even groot aantal mensen die door de parlementen van de deelstaten zijn gekozen. Iedere Duitser van veertig jaar of ouder mag zich kandidaat stellen. Voorwaarde is wel dat men geen ambt mag uitoefenen, geen handel mag drijven en geen beroep mag uitoefenen. Én je mag geen zitting hebben in controlerende organen van ondernemingen. Al voordat je je kandidaat stelt, moet dus iedere belangenverstrengeling afwezig zijn. De Bondspresident moet boven de partijen staan en als er al een partijlidmaatschap is, moet hij deze laten rusten. En al zolang de Bondsrepubliek Duitsland bestaat, voldoen presidenten van het land keurig aan al deze eisen.

Een dergelijk protocol zou in Nederland een goed voorbeeld zijn voor de verkiezing van een president. En natuurlijk heeft Nederland geen deelstaten, maar 150 afgevaardigden vanuit de 12 Provinciale Staten, naast de leden van de Tweede Kamer, om een president te kiezen, zou te doen moeten zijn. Met dit systeem voorkom je dat een president alleen met de waan van de dag gekozen wordt. De Duitse president mag bovendien maar één keer in zijn leven herkozen worden. 

Dan de rechtsstatelijkheid van een staatshoofd door geboorte. Artikel 10 van de Grondwet stelt: 

1. Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer.
2. De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens.
3. De wet stelt regels inzake de aanspraken van personen op kennisneming van over hen vastgelegde gegevens en van het gebruik dat daarvan wordt gemaakt, alsmede op verbetering van zodanige gegevens.

Vooral het eerste lid is hier belangrijk. Als bij geboorte van een kind al bepaald wordt, wat het in de toekomst voor ambt moet gaan uitoefenen, wordt zijn of haar persoonlijke levenssfeer niet geëerbiedigd. 

Iedereen heeft het recht om binnen de kaders van wet- en regelgeving het leven zo in te kleden, zoals men dat wil. Amalia van Oranje Nassau heeft dat niet. Zij mag geen advocaat, verpleegkundige, arts, gemeenteambtenaar, of stratenmaker worden. Nee, zij wordt, of ze dat nu wil of niet, voorbereid op het koningschap. Haar hele leven staat in het teken van dat koningschap. En als je dan eenmaal volwassen bent, moet je ook nog zorgen voor erfopvolging. Dus, of je nu wel of geen kinderen wilt: als toekomstig monarch heb je er maar voor te zorgen dat er tenminste één prinsje of prinsesje komt. Dat heeft onze monarchie trouwens al meerdere keren ernstig in gevaar gebracht. Wilhelmina had drie oudere broers, die alledrie vroegtijdig zijn overleden en dat Wilhelmina zelf werd geboren, mag een godswonder heten met een vader die door zijn losbandige leven aan syfilis geleden zou hebben, maar dat terzijde. 

Amalia móét koningin worden en als ze dat niet zou willen, zou ze in principe troonsafstand kunnen doen, maar dan zadelt ze haar zusje Alexia, die tot nu toe in meer of mindere mate wél mag worden wat ze wil, met dat dilemma op. Je moet het maar willen. En als Alexia het op haar beurt niet zou willen, hetzelfde verhaal richting Ariane. Mensen, wat doen we deze leuke intelligente jonge vrouwen, anno 2024 toch aan? Láát ze alle drie toch lekker het beroep kiezen dat ze zelf willen. 

Stop met dat oude feodale stelsel, dat ons ook nog eens is opgedrongen door Groot-Brittannië en Duitsland, begin 19e eeuw. Voor de Franse overheersing wás Nederland immers een republiek. De Republiek der Verenigde Nederlanden. En ja, ook daar valt best een en ander over op te merken, want democratie was dáár nog heel ver te zoeken en erfopvolging bepaalde ook dáár de macht, maar dat was dan ook een heel andere tijd. Anno 2024 is Nederland één van de beste functionerende democratieën ter wereld. Op dat ene puntje, het staatshoofd, na. 

En over die burgemeesters en Commissarissen gaan we het dan wel een keer hebben.