Moet fake news verboden worden en hoe bereik je vrede?

De Russische staatszender RT is naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne door de Europese Unie verboden. De Nederlandse Vereniging van Journalisten NVJ is een van de organisaties die daarover een rechtszaak heeft aangespannen. Thomas Bruning, secretaris van de journalistenvakbond, stelt: "Wanneer regeringsleiders gaan bepalen wat het publiek wel of niet mag zien, op basis van normen, die niet in nationale parlementen wettelijk zijn vastgelegd, verliezen we de essentie van een rechtstaat uit het oog."

NRC-journalist Hubert Smeets, oud-correspondent in Moskou, hekelt die actie. Volgens Smeets was de houding van de NVJ voor de oorlog misschien nog wel te billijken maar is de situatie nu drastisch veranderd: "De Russische staatsjournalistiek speelt namelijk een belangrijke rol in die aanval op Europa. Conform de militaire doctrine van het Kremlin wordt die oorlog hybride uitgevochten. In die oorlog is RT geen ontspoord journalistiek kanaal. Nee, de Russische staatszenders zijn wapentuig. Ze vormen concrete militaire eenheden, net zoals infanterie, cavalerie, parachutisten, luchtmacht, marine en inlichtingendiensten dat zijn."

De strijd tegen fake news woedt volop en de vraag is wat een effectieve aanpak is. In augustus pleitte het hoofd van de Finse inlichtingendienst Supo er voor dat de verspreiding van fake news in opdracht van een buitenlandse mogendheid strafbaar wordt. In het verlengde daarvan vindt hij dat de wet zo gewijzigd moet worden dat tv-zenders gesloten moeten kunnen worden als ze de staatsveiligheid bedreigen.

Fake news wordt door autoriteiten en een groot deel van de burgers gezien als een reële bedreiging voor de democratie. De verkiezing van Trump, de instemming met de Brexit hadden waarschijnlijk niet plaatsgevonden zonder de verspreiding van fake news op grote schaal. Ook Nederland is doelwit van Russische campagnes, denk bijvoorbeeld aan het referendum tegen het sluiten van een Europees associatieverdrag met Oekraïne, dat mede georganiseerd werd door Thierry Baudet.

Zaterdag debatteren tijdens het GrondFest-festival in Nijmegen deskundigen onder leiding van Francisco van Jole over fake news en de bestrijding ervan. Is het probleem wel zo ernstig als gedacht en wat moet er tegen gedaan worden? Of staat de vrijheid van meningsuiting voorop en valt fake news ook onder de bescherming daarvan?

Deelnemers: 

Marcel Maussen is universitair docent Politicologie bij de Universiteit van Amsterdam en onder meer gespecialiseerd in de rol van de vrijheid van meningsuiting.

Sanne Kruikemeier is hoogleraar Digitale Media en Samenleving aan de Wageningen University & Research en doet onderzoek naar fake news.

Pieter Wolters is docent burgerlijk recht aan de Radboud Universiteit Nijmegen en gespecialiseerd in de Digital Services Act, de wet die sociale media aan banden moet gaan leggen.

Serv Wiemers is directeur van de Open State Foundation, die de openheid van de overheid wil vergroten, zie hier.

Het debat vindt zaterdag 1 oktober om 17 uur plaats in de Molenstraat Kerk te Nijmegen. Gratis toegangskaarten en meer informatie vind je hier.

Vrede
Eerder op de dag, om 15 uur, spreekt Francisco met Fleur Ravensbergen over de vraag hoe je bij een gewapend conflict tot vrede komt. Fleur Ravensbergen is een ervaren onderhandelaar in conflictgebieden en onder meer betrokken bij de vredesonderhandelingen in Noord-Ierland, Baskenland en Irak. Over haar ervaringen schreef ze Ontwapend dat vorige maand verscheen.

Onderhandelen met moordenaars, een gesprek met Fleur Ravensbergen vindt zaterdag om 15 uur plaats op dezelfde plek. Gratis kaarten en informatie hier.

cc-foto: Agencia Senado