Moeder van glas

Laat ik gelijk maar bekennen dat ik haar heb gekend, Emma Schlikker-Carstens, de moeder van Roos Schlikker. En misschien dat het boek dat haar dochter Roos me gaf daarom nog wel meer raakt. Het verscheen een jaar na Emma’s onfortuinlijke dood.

Raken doet het verhaal sowieso, het zou vreemd zijn als dat niet zo was. Omdat het nauwkeurig beschrijft wat een gruwelijke aandoening de bipolaire stoornis is, omdat het de liefde tussen een moeder en haar dochter tastbaar maakt, en een rouwproces zelden zo treffend is omschreven. Roos laat ons voelen hoe moeilijk het leven voor iemand met een bipolaire stoornis moet zijn, zeker als die pas laat wordt ontdekt en steeds erger wordt. ‘ Rapid cycling ’ trof Emma in de herfst van haar leven, de emoties schoten alle kanten uit, meerdere keren per dag. En de medicijnen die ze daar braaf tegen slikte hielpen niet. Ze viel om onbekende redenen van een trap, en dit werd uiteindelijk haar dood, maar veel mensen die zo ziek zijn kiezen zelf voor de dood. Ze stappen uit het leven of vragen om euthanasie.

De bipolaire stoornis, vroeger vooral bekend als manische depressiviteit, is een vreselijke ziekte. Naar schatting 150.000 mensen lijden eraan, en vaak wordt het niet herkend, of niet goed behandeld. Of in het geheel niet behandeld. Een klassiek antidepressivum kan een vreselijke manie (ontremming) uitlokken, met niet zelden ernstige gevolgen. Het is een kwaal met een relatief hoog erfelijkheidsgehalte. Emma hoopte lang niet op haar moeder te lijken, die het ook had. Met haar vader Rien en dochter Roos vormde ze een bijzonder trio, dat in doen en laten sterk werd gekleurd door de ziekte van de moeder.

Aan liefde geen gebrek in dit boek, maar ook wordt pijnlijk duidelijk dat een bipolaire stoornis er niet van geneest. Goed dat het er is, die liefde, maar het biedt weinig garanties tegen de vaak gruwelijke stemmingswisselingen. Alleen daarom al zou iedereen met enige interesse in psychische stoornissen dit boek moeten lezen. De manier waarop de professionele behandeling moeder en dochter in de kou laat staan stemt ook niet vrolijk. Goed dat het nog eens wordt benoemd, maar helaas wisten we dit al.

Het meest getroffen was ik door het verdriet van Roos: iedereen die deze Emma heeft gekend kan haar missen, maar wat een dochter doormaakt die haar moeder ineens verliest werd zelden treffender beschreven. Roos Schlikker wilde geen hagiografie over haar moeder schrijven, en dat is het ook zeker niet geworden. Door de ziekte was deze moeder soms ronduit onuitstaanbaar voor de mensen in haar omgeving. Maar na het lezen nog een hekel hebben aan deze bipolaire Emma gaat niemand lukken. Dat komt door wie ze was, maar zeker ook door de indrukwekkende omschrijving die haar dochter van haar geeft. Overal in het boek staan de handgeschreven briefjes van Emma, die slechts bijdragen aan het gevoel dat hier sprake was van ernstig psychiatrisch lijden. De liefde doet daar helaas niets aan af.