Minister Schippers, staak de aanval op privacy van patiënten

Minister Schippers wil lichaamsmateriaal van patiënten ter beschikking stellen aan politie en justitie. Het is een nieuwe aanval op de privacy van patiënten, het medisch beroepsgeheim en de toegang tot zorg.

Iedereen heeft in het ziekenhuis wel eens bloed, urine of weefsel afgestaan voor een medische behandeling of voor wetenschappelijk onderzoek. Niet iedereen weet dat dit materiaal opgeslagen kan worden in biobanken van ziekenhuizen. In 2009 bleek dat deze banken informatie van 14 miljoen patiënten op de plank hebben liggen. Deze uiterst persoonlijke informatie werd door patiënten afgestaan in vertrouwelijkheid met als doel genezing van de aandoening. Én met de garantie dat derden geen toegang hebben tot deze informatie. Als het aan Schippers ligt kan deze informatie nu met terugwerkende kracht en zonder toestemming van de patiënt voorwerp worden van justitieel onderzoek.

De ophef over dit voorstel was logischerwijs niet gering. De voorzitter van de Vereniging van Strafrechtadvocaten, Jeroen Soeteman, noemde het voorstel “de moeder van alle slechte wetsvoorstellen. Het geeft de overheid toegang tot het DNA van alle Nederlanders en die deur gaat nooit meer dicht.” Privacy First-jurist Vincent Böhre wees op Europese jurisprudentie die verbiedt om  massaal medische gegevens van onverdachte burgers op te slaan. Hij noemt het wetsvoorstel “schieten met een kanon op een mug.”

Het is niet de eerste aanval van Schippers op de privacy van de patiënt. In de geestelijke gezondheidszorg is al gestart met een vergelijkbaar project: de psychiatrie-databank. Dit keer niet gevuld met lichaamsmateriaal, maar met behandelgegevens van naar schatting 500.000 Nederlanders over bijvoorbeeld suïcidaliteit, seksualiteit en verwardheid.

Minister Schippers en de zorgverzekeraars hebben psychiaters en psychologen sinds 2010 verplicht, op straffe van financiële sancties, om medische beloopsgegevens van hun patiënten te versturen naar de databank, geïnitieerd en gefinancierd door zorgverzekeraars. Doel is om de kwaliteit van zorg  te meten en daarmee scherp zorg te kunnen inkopen. Hoogleraren psychiatrie hebben vanaf de start kritiek gehad op het wetenschappelijk gehalte van dit project en de Rekenkamer herhaalde dat begin 2017: “de gegevens in de databank zijn subjectief, onbetrouwbaar en onvergelijkbaar en daarmee niet geschikt voor vergelijking of inkoop van zorg.”

In de afgelopen maand is de datatoevoer aan de GGZ-databank tot een halt gekomen. De jarenlange massale dataverzameling bleek onrechtmatig aangezien een wettelijke basis of toestemming van de patiënt ontbreekt. De onrechtmatig verkregen medische gegevens zitten echter nog steeds in de databank.

Dokters en psychologen zijn geen verlengstuk van justitie of commerciële zorgverzekeraars. Toch wil minister Schippers hen zo inzetten. De druk op artsen om hun beroepsgeheim te doorbreken neemt toe. De kwaliteit van de behandeling, de vrije toegang tot de zorg en bereidheid tot deelname aan wetenschappelijk onderzoek zijn gediend bij het beschermen van het recht op privacy van de patiënt en het medisch beroepsgeheim. Wij roepen deze demissionaire minister dan ook op om haar reputatie  op het terrein van patiëntenrechten bij haar afscheid op te vijzelen door het wetsvoorstel in te trekken en de GGZ-databank te ontmantelen.

Teken de petitie hier.

Cobie Groenendijk (psychiater/jurist) & Lilian Marijnissen (SP woordvoerder zorg)