Met een anti-migratieverhaal gaan linkse politici geen stemmers uit het midden winnen

Het is een strategie die nog nooit langetermijnresultaat heeft opgeleverd.

Er is genoeg inhoudelijke kritiek te leveren op de opmerkingen van Frans Timmermans over het migratiedebat in Trouw. Daar hebben andere mensen slimmere dingen over te melden. Het is ook een typisch voorbeeld van een falende linkse campagnestrategie. Daar denk ík dan weer iets over te mogen zeggen.

Timmermans lijkt een poging te doen om op de anti-migrantenstemming in het land in te haken door te stellen dat 'links niet zo defensief moet doen over migratie'. Hij gebruikt daarbij het aloude argument dat er schaarste is aan woningen, zorg en onderwijs en dat die schaarste als er meer mensen in Nederland gaan wonen verder zou groeien. Daarnaast wekt hij de indruk de problemen die er zijn rond arbeidsmigranten in steden als Den Haag en Rotterdam op te willen of kunnen lossen door minder arbeidsmigranten naar Nederland te halen. Dat is een boodschap die er bij veel kiezers goed in gaat, gezien de verkiezingsuitslag. Maar win je er als linkse politicus ook extra stemmers mee?

Sociaaldemocratische partijen die uit zijn op macht willen de stemmers in het midden aan hun kant krijgen. En dat is logisch, want politiek gaat niet alleen over idealen, maar ook over macht, en zonder die stemmen ga je geen meerderheid in de Tweede Kamer hebben. Er is een langlopende discussie binnen linkse partijen over in hoeverre je om dat te kunnen doen je je standpunten moet aanpassen aan die stemmers in het midden, of vast moet houden aan je idealen en je standpunt overtuigender moet brengen. Timmermans wil de eerste route proberen. Net als de SP voor hem, en talloze andere socialistische of sociaaldemocratische partijen in andere landen. Het is een strategie die nog nooit langetermijnresultaat heeft opgeleverd. Je gaat hiermee geen nieuwe kiezersgroep in het midden aan je binden, zonder je electorale basis van je af te stoten. Deze politieke strategie heeft eerder de weerstand tegen mensen die migreren genormaliseerd en daarmee rechtse partijen laten groeien.

Wat overigens ook niet werkt is een puur moralistisch betoog over migratie en mensen die vluchten en het ‘domme’ rechtse stemmers nog een keer uitleggen. Je electorale basis zal juichen, maar de mening van de stemmer uit het midden verander je er niet mee. En die heb je in een democratie wel nodig. In plaats van te kiezen tussen welke van deze twee groepen kiezers je wil pleasen met een boodschap, zul je de groep stemmers in het midden daadwerkelijk van mening moeten laten veranderen over mensen die migreren.

En dan is het frame dat Timmermans gebruikt contraproductief. Het woord schaarste is daarin cruciaal. Want wat vreemdelingenhaat vleugels geeft, is het idee dat bepaalde middelen schaars zijn. Als dat klopt dan zul je erop achteruitgaan als er nieuwe mensen aanschuiven om de taart mee te verdelen. In werkelijkheid is de economie geen zero-sum game en hebben andere spelers aan tafel het grootste deel van die taart in handen.

Na de verkiezingsoverwinning van Trump in 2016 hebben een aantal briljante activisten uit de anti-racismebeweging in de VS de koppen bij elkaar gestoken. Hun vraag: hoe krijgen we de Trump-stemmers uit de werkende klasse weer terug aan onze kant van de politieke scheidslijn. In plaats van daarover te filosoferen en aannames te doen zijn ze frames gaan testen bij deze stemmers, op zoek naar het frame dat deze mensen van mening kon laten veranderen. Het resultaat was een frame, een manier van een argument brengen, dat ze Race Class Narrative zijn gaan noemen. 

Wie rechtse stemmers wil overtuigen linkse stemmers te worden moet inspelen op een gezamenlijk belang en gedeelde waardes, en daarbij racisme- en anti-migranten-retoriek expliciet benoemen als verdeel-en-heers-strategie waar die middenstemmer zelf ook de dupe van is. En duidelijk maken dat de problemen op werkvloeren en in woonwijken niet opgelost gaan worden als we niet samenwerken.

Er is geen schaarste aan middelen in Nederland om iedereen te voorzien van goed onderwijs, een woning en de zorg waar je recht op hebt. Als private equity-bedrijven geen geld afromen van publieke voorzieningen en vervolgens amper belasting betalen. Dit radicaal rechtse kabinet gaat geld weggeven aan aandeelhouders en bezuinigen op zorg en onderwijs.

Pas als arbeidsmigranten en witte volksbuurtbewoners gaan samenwerken tegen de miljardairs en private equity-bedrijven die nu geld uit de oude volksbuurten afromen ga je de problemen in die wijken kunnen oplossen. Laten we het een kleur-klasse-narratief noemen. Het is een communicatiestrategie die werkt, zie bijvoorbeeld de verkiezingswinst van een linkse partij en het tot dan toe rechtse Antwerpen. Maar ik zie nog geen enkele partijleider op links het gebruiken.