Met de neergang van Herstel-NL gaat een belangrijke discussie verloren

Daags nadat Herstel-NL haar landelijke campagne lanceerde, vertrekken drie prominente economen alweer uit de actiegroep. Het vertrek komt na scherpe en terechte kritiek over de haalbaarheid van hun plannen waarmee het land na 1 maart weer open zou kunnen. Maar wie zich verdiept in de motivatie van Herstel-NL ziet dat deze kritiek de kern van de zaak niet raakt — en dat is deels de schuld van de organisatie zelf. De leden van Herstel-NL doen zich voor als goednieuwsbrengers, maar het zijn eigenlijk slechtnieuwsbrengers, die ons vertellen dat er grenzen zijn aan ons vermogen om een pandemie te beteugelen. En dat is ook precies waar het debat over zou moeten gaan.

Dat zit zo. De grote premisse van de actiegroep is dat zij de schade van de maatregelen groter achten dan wat die maatregelen voorkomen. “Nooit eerder offerden zo velen zo veel op voor zo weinig,” leest men op de website. Het is zinnig om de betekenis hiervan even op je te laten inwerken. De huidige strenge maatregelen moeten voorkomen dat wij afstevenen op een situatie waarin de zorg overbelast raakt en de lijkwagens af en aan rijden. De basisstelling van Herstel-NL is dat dát horrorscenario nog altijd beter is dan het huidige beleid. Als zij gelijk hebben, dan is vervolgens de vraag of hun alternatieve plan goed in elkaar zit helemaal geen issue. We moeten sowieso op zoek naar een ander plan, want elk alternatief plan is beter dan het huidige.

Velen zullen deze uiterst pessimistische stelling moeilijk kunnen verkroppen, maar het is wel degelijk wat Herstel-NL lijkt te beweren — en die bewering is zo gek nog niet. De lockdown leidt tot mentale gezondheidsschade bij jongeren, tot onderwijsachterstanden, tot werkloosheid (wat ook gezondheidsschade tot gevolg heeft), tot eenzaamheid en tot economische schade. Die economische schade moet overigens niet als onbelangrijk worden afgedaan. Vele miljarden worden nu besteed (of gaan verloren) aan de lockdownmaatregelen, terwijl die anders besteed hadden kunnen worden aan investeringen in de zorg, de strijd tegen klimaatverandering en andere nuttige dingen. Het verlies van deze investeringen is nu nog niet zichtbaar, maar kan in de toekomst tot enorme schade leiden.

Of het echt waar is dat de huidige maatregelen schadelijker zijn dan wat ze voorkomen weet ik niet, maar het is belangrijk dat de discussie gevoerd wordt. Dat gebeurt al in zekere mate in het wetenschappelijke discours waar Herstel-NL uit voortkomt. Bij het wetenschappelijke tijdschrift over de filosofie van de economie waar ik in de redactie zit, EJPE , komen goede artikelen binnen die beide kanten vertegenwoordigen. Deze discussie verdient ook in het publieke debat meer aandacht!

De politiek lijkt het vraagstuk angstvallig te vermijden, en dat is te begrijpen. Toegeven dat een epidemiologisch doemscenario nog beter is dan de maatregelen zou een capitulatie zijn en worden gezien als ernstige onbekwaamheid. Ook is een versoepeling voor politici gevaarlijk: de zichtbare schade van overvolle ziekenhuizen — waar een alternatief plan toe zou kunnen leiden — zou een electorale catastrofe zijn, terwijl de deels onzichtbare schade van de maatregelen makkelijk weggewuifd kan worden.

We moeten Rutte of de politiek hier niet op afrekenen, want wij zijn het zelf die te hoge eisen stellen aan Den Haag. De moderne burger pikt het niet als de staat een pandemie niet kan beteugelen. Maar dat is een dwaze mentaliteit, want er zijn grenzen aan wat de staat kan betekenen. Het is mogelijk dat elk denkbare beleid dat het ene doemscenario voorkomt een ander doemscenario veroorzaakt. In dat geval moeten we een zekere mate van verlies accepteren.

Even leek het alsof Herstel-NL de discussie wél aandurfde, maar te gemakkelijk schoten zij in de rol van de (feitenvrije) goednieuwsbrenger. Bijna leidde dat tot hun ondergang. Herstel-NL, kom tot bezinning en keer terug in de rol van slechtnieuwsbrenger!