Melodrama Zeewolde bewijst: een dorp kan geen miljardenproject aan

Het lijkt zo’n goed idee. Overheidsbeleid neerleggen bij de bestuurslaag die daarvoor het meest geschikt is: nationaal of provinciaal dan wel lokaal. Dit zogenaamde subsidiariteitsbeginsel was lange tijd een christendemocratisch stokpaardje. Hoe logisch het ook schijnt, in de praktijk ontstonden vaak problemen. Rechtsongelijkheid bijvoorbeeld tussen burgers in verschillende provincies of gemeenten. Bij de ene gemeente ontvangt een werkloze kunstenaar een uitkering, bij een andere grijpt zijn kunstzuster in precies dezelfde omstandigheden ernaast. De ene provincie confronteert de omwonenden met een internationaal vliegveld, een andere probeert dat juist te voorkomen.

Echter toegepast op de kwestie Zeewolde en het datacenter van Meta, voorheen Facebook, blijft het subsidiariteitsbeginsel enige logica behouden. Zeker in combinatie met een ander beginsel, dat van proportionaliteit. De consequenties van zo’n center bewegen zich namelijk niet alleen buiten de gemeentegrenzen, maar ook buiten die van de provincie Flevoland. Denk aan de recente gedachtenvorming binnen Rutte III – grote datacenters liever aan de randen van ons land – en de voornemens voor Rutte IV – er moet onder landelijke regie kritischer naar de vergunningen voor datacenters worden gekeken.

Met andere woorden, de beslissing over het megadatacenter in Zeewolde, had door de consequenties van de omvang nooit door een dorpje met 23.000 inwoners genomen moeten worden. Alleen al vanwege het onttrekken zeer veel groene energie aan het reeds veel te krappe netwerk in Flevoland en het halen van koelwater uit een kanaal waarvan ook buurgemeenten gebruikmaken. Bovendien zou bij hen het datacenter leiden tot veel meer windmolens en zonneparken.

Subsidiair dus een taak voor de provincie? Neen. Het hele energienetwerk in Nederland kraakt en steunt, binnenkort wordt misschien meer groene stroom opgewekt dan de oude infrastructuur aankan. Er bestaan al plannen om burgers toe te staan zonnestroom aan hun buren te leveren.

Onzin daarom, alle schuld te geven aan Yvonne van Bruggen van Zeewoldes PvdA/GroenLinks, die voor de wijziging van het bestemmingsplan stemde dat het center mogelijk moet maken. Daarvoor stemden ook dorpspolitici van VVD, CDA en D66, de landelijke coalitiepartijen in Rutte III, dat eerst opzichtig de rode loper voor datacenters en distributiedozen heeft uitgelegd via zeer lage grondprijzen en enorme kortingen op energiekosten. Terwijl het om buitenlandse bedrijven gaat die miljardenwinsten maken.

Persoonlijk probeerde VVD-minister Eric Wiebes van alles te ritselen voor het Meta-center in Zeewolde. Negeerde daarbij zijn eigen ambtenaren en zette daarvoor een formeel onafhankelijk bedrijf als het Nederlands-Duitse TenneT voor het blok. Jammer natuurlijk, dat raadslid Van Bruggen de vage, schimmige greenwashing van Meta en haar college van B&W geloofde, daarbij de kritiek van allerlei deskundigen negeerde en ook nog accepteerde dat zij niet beschikte over allerlei relevante stukken. Dat was geen kwestie van domheid, maar het resultaat van de verborgen agenda die zij en haar fractiegenoot Klop bleken te hanteren.

Overigens niet opgemerkt door landelijke media stemden beiden als PvdA-lid formeel namens PvdA/GroenLinks, maar eigenlijk namens Actief Zeewolde, in het kader van de campagne voor de komende gemeenteraadsverkiezingen. Een nieuwe partij, die twee maanden geleden is opgericht, een fusie van PvdA, Zeewolde Liberaal en Burger Belang. Inderdaad zonder GroenLinks, dat gek genoeg pas een paar dagen na de fatale stemming met de lokale PvdA brak. Terwijl al voor de stemming GroenLinks landelijk, provinciaal, via vier buurgemeenten en lokale leden een oproep aan de raad van Zeewolde deed om de beslissing uit te stellen. Een meerderheid van de leden wilde zelfs tegenstemmen. Daaraan had Van Bruggens Actief Zeewolde natuurlijk geen boodschap aan. Dorpspolitiek op haar smalst.

Pikant dat juist vanwege al die vaagheden en onduidelijkheden haar collega’s van Leefbaar Zeewolde en ChristenUnie tegenstemden, nota bene tegen hun eigen wethouders in! Dit nadat met vergelijkbare argumenten unaniem de Provinciale Staten van Flevoland een motie van treurnis tegen het college van Gedeputeerde Staten aannamen. Een paar dagen na de stemming in Zeewolde werd in de Eerste Kamer een motie aangenomen die de grondverkoop van het Rijksvastgoedbedrijf aan META wil opschorten.

Het vastgoedbedrijf zelf had al enige tijd geleden aangegeven niet zomaar landbouwgrond aan te verkopen. Prachtig daarom, als het RVB de 80 hectare in kwestie aan Land van Ons zou verkopen. Dan zijn we meteen van het probleem Meta af. Kortom, allerlei positieve geluiden. Maar als het datacenter er komt, draagt Rutte III daarvoor de meeste verantwoordelijkheid. Niet alleen inhoudelijk maar ook formeel, door beginselen als proportionaliteit en subsidiariteit geheel uit het oog te hebben verloren. Het zou Rutte IV sieren als het die in ere herstelt, mits met aandacht voor eventuele ongelijkheid.