Meer ontwikkelingsgeld naar Eritrea is slecht idee


De ‘UN Commission of Inquiry on Human Rights in Eritrea’ heeft afgelopen maandag een zeer kritisch rapport gepubliceerd over de situatie in Eritrea. De commissie van de Verenigde Naties (VN) heeft zich het afgelopen jaar bezig gehouden met vragen rondom de situatie van mensenrechten in Eritrea. “In Eritrea is het niet de wet die regeert – maar angst,” zeggen de auteurs van het rapport. Sommige schendingen in Eritrea zijn zo ernstig dat ze “wellicht als misdaden tegen de mensheid bestempeld kunnen worden.”


Zelfs de ervaren VN onderzoekers waren geschokt door de mensenrechtenschendingen beschreven in het rapport, die vooral worden gepleegd door de Eritrese overheidsinstellingen. “We zien zelden een schending van de mensenrechten met de schaal en reikwijdte die op dit moment te zien is in Eritrea,” zei één van de auteurs, mevrouw Sheila Keetharuth, maandag op een persconferentie.

‘Slavernij-achtige praktijken’ De dienstplicht in Eritrea is van toepassing op iedere Eritreeër vanaf 17 jaar en is voor onbepaalde tijd. Dit heeft geleid tot wat de commissie beschrijft als wijdverspreide ‘slavernij-achtige praktijken’. Niet alleen krijgen de Eritreeërs in dienstplicht erg weinig betaald, maar verkrachting, gevangenschap zonder proces en marteling komen vaak voor. Er is meestal een gebrek aan water, voedsel en onderdak. In de hitte van de Eritrese woestijnen of de intense kou van haar bergen leidt dit dikwijls tot handicaps, psychologische problemen of de dood.

Wie kritiek uit op deze omstandigheden of op de Eritrese overheid wordt zwaar gestraft, opgesloten of verdwijnt. Het rapport noemt verder dat de Eritreeërs zelfs buiten Eritrea niet veilig zijn. De overheid valt voortdurend vluchtelingen lastig. Dit vindt vooral vaak plaats in Europese landen, waarbij Nederland dient als de uitvalsbasis voor de Eritrese veiligheidsdienst. Deze voortdurende controle houdt de Eritrese burgers constant wantrouwig en op hun hoede.

Angst van getuigen Het rapport van de VN commissie is uitgebreid, gedetailleerd en uitsluitend: het is bijna 500 pagina’s lang. Naast een uitgebreid overzicht van de geschiedenis, het wettelijk kader en de context van de mensenrechtenschending gaat het rapport gedetailleerd in op de manier waarop de rechten van Eritreeërs momenteel worden overtreden. De commissie kreeg van het Eritrese regime, ondanks aandringen, geen toegang tot het land. Daarom hebben de onderzoekers zich gebaseerd op 550 interviews met getuigen en hebben ze daarnaast 160 geschreven inzendingen verwerkt. Daarbij moesten ze de angst van getuigen overwinnen, omdat ze vreesden voor wraakacties, ondanks de belofte van vertrouwelijkheid.


Het rapport van de VN-commissie komt op het juiste moment. Migratie staat hoog op de agenda van de Europese Unie. Veel van de vluchtelingen die in boten de gevaarlijke oversteek wagen over de Middellandse Zee zijn Eritreeërs, die hun land ontvluchten in stromen van ongeveer 5.000 per maand, volgens het rapport. De gevaarlijke reis van Eritrese vluchtelingen begint echter al lang voor ze op de boot stappen. Een schrikwekkend voorbeeld van deze gevaren is het recente nieuws dat 86 Eritrese vluchtelingen in Libië zijn ontvoerd door strijders van de Islamitische Staat. De vluchtelingen werden gescheiden op geloofsovertuiging. Een hevige ondervraging over Islam en de Koran volgde als de vluchtelingen Moslims zeiden te zijn. Christenen werden geëxecuteerd. De details van de ontvoeringen worden langzaam duidelijk, omdat enkele vluchtelingen wisten te ontsnappen.

Het rapport duidt aan dat Eritreeërs zo wanhopig zijn om de hopeloze situatie in Eritrea te ontvluchten dat ze bereid zijn om bijna elk gevaar onder ogen te zien. Daarom dringt de VN commissie erop aan dat de internationale gemeenschap bescherming biedt aan Eritrese vluchtelingen en ze vooral niet terugstuurt.

Zwaar bekritiseerd Het rapport is ook een essentieel bewijs tegen het voorstel van de Europese Unie om meer ontwikkelingsgeld naar de Eritrese overheid te sturen. Volgens de Europese Commissie kan dit geld helpen om de vluchtelingenstroom uit Eritrea te beperken, omdat het de slechte economische situatie van het land verbetert. Als dit voorstel doorgaat, wordt de ontwikkelingshulp naar Eritrea verdrievoudigd. Daar zou tegenover staan dat de gedwongen dienstplicht beperkt wordt tot 18 maanden. Echter, deze tegendaad is niet officieel aangekondigd in de Eritrese media en is niet onderschreven door President van Eritrea, Isasis Afewerki. Eerder bleken zulke onofficiële ‘beloftes’ van de Eritrese overheid aan de Europese Unie waardeloos. Het voorstel voor ontwikkelingsgeld is tot heden al zwaar bekritiseerd door Eritrese burgers en groeperingen, onafhankelijke wetenschappers en door de VN commissie. 
Het zou behoorlijk ongepast zijn om ontwikkelingsgeld naar Eritrea te verhogen totdat er voldoende en toetsbare verbeteringen zijn in de treurige situatie van mensenrechten in het land. Daarbij is het onwaarschijnlijk dat ontwikkelingsgeld zou helpen om het aantal vluchtelingen te doen afnemen. Het rapport van de VN commissie laat zien dat Eritreeërs niet alleen vluchten om betere leefomstandigheden te krijgen:

Als je hun besluit om te vluchten alleen toeschrijft aan economische omstandigheden, negeer je de mensenrechtenschending in Eritrea en het zeer reeële lijden van haar bevolking.

Volgens de planning zal de VN commissie haar rapport formeel presenteren tijdens de mensenrechtenraad van de Verenigde Naties op 23 juni.


Het volledige rapport is hier beschikbaar. Het nieuwsbericht over de ontvoering van 86 Eritrese vluchtelingen is hier beschikbaar.

Deze tekst is meegeschreven door Klara Smits, Europe External Policy Advisors