Mars Voor Ons Leven

Op 29 oktober 1983 was ik dertien en demonstreerde ik met mijn ouders en nog een half miljoen andere Nederlanders naast het Binnenhof tegen de plaatsing van kruisraketten. Het is nu vijfendertig jaar later en mijn zoon, ook dertien, heeft afgelopen weekend naast het Amerikaanse Capitool gedemonstreerd tegen wapengeweld. Ik weet niet precies wat wij er beiden op deze leeftijd van hebben begrepen, maar toch minstens het belang van opstand tegen macht.

Mijn zoon is nog nooit in Washington D.C. geweest en staat de dag voor de demonstratie te staren naar de macht van het Lincoln Memorial langs het Washington Monument richting het U.S. Capitol. We lopen langs het Vietnam Memorial (waar zowel het eerste als het laatste oorlogsslachtoffer toevallig een Nederlandse naam heeft) en langs het Korean War Memorial , en we zien zo de dood en het verderf die macht teweegbrengt.

Aan de zijkant van de National Mall is een kleiner monument: een rots met een kloof. We lopen door de rots en zien Martin Luther King er aan de andere kant in gebeiteld. Met zijn rug naar de oude macht kijkt hij uit over de rivier. Dit is een monument van empowerment , een woord waar geen goede Nederlandse vertaling voor is. Empowerment gaat hand in hand met verandering. Mijn zoon voelt dit allemaal niet. MLK en Lincoln zijn allebei beroemde Amerikaanse helden en hij wil met allebei op de foto.

We lopen verder, en voordat we precies begrijpen wat er gebeurt, wordt de weg afgezet met zwaailichten en komt er een autocolonne langs, glitterende motoren voorop en de zwarte limousines erachter. “Ik zag hem zitten achterin!”, roept mijn zoon, “Ik zag het aan z’n haar!”.

Ik wankel even op mijn benen want deze MLK-Trump juxtapositie is nogal wat. Terwijl Martin Luther King uitkijkt naar het licht, vlucht Trump achter getinte ramen de stad uit naar zijn Mar-a-Lago golf course om de authentieke stemmen van een nieuwe generatie niet te hoeven horen. Het blijkt inderdaad te kloppen dat de president van het Vrije Westen precies op dit moment de stad heeft verlaten.

De volgende dag zijn er veel te veel mensen om te marcheren. We staan vijf uur lang als onderdeel van een een compacte massa (vooral jonge) mensen in wat volgens sommige bronnen de grootste demonstratie ooit blijkt te worden in de Amerikaanse hoofdstad. Vorig jaar was ik hier nog voor de vrouwendemonstratie. Die sloeg volgens velen de plank mis door de positie van zwarte vrouwen, die altijd het grootste slachtoffer zijn van mannen in macht, niet centraal te stellen. De March For Our Lives is heel wat anders.

De Amerikaanse “wij-generatie” van de studenten die protesteren (en mijn eigen studenten, en mijn zoon) is opgegroeid met alle aannames van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging, plús de kennis en verbanden die hun internet legt tussen culturen, zwart, wit, bruin, homo, hetero, gelovig en niet-gelovig. Generatiekloven zijn er altijd, maar de huidige kloof tussen Trump-stemmers en hun kinderen is gigantisch, zelfs als deze kinderen Republikeinen zijn.

De jongeren zijn vandaag vanuit het hele land met bussen en treinen naar de hoofdstad gekomen om aan de oude garde duidelijk te maken dat inclusiviteit en diversiteit zo normaal zijn dat je ze niet meer uit hoeft te leggen. De wereld is rond, en ras als sociale constructie bestaat. Een idioot die dit tegenspreekt. Machtsverschillen tussen rassen bestaan ook. Witte mensen komen makkelijker aan een baan, en zwarte mensen zijn vaker het slachtoffer van wapengeweld. Dit is een generatie jongeren die zich van dit soort verschillen bewust is.

Ik had het dus verkeerd begrepen. Ik dacht dat dit een mars ging worden over willekeurig geweld op willekeurige scholen, maar het werd vooral een mars tegen voorspelbaar en vermijdbaar geweld in arme Amerikaanse wijken. In de woorden van een scholier op het podium, “ik heb de kogels leren ontduiken voor ik kon lezen.”

De March For Our Lives is dus de logische voortzetting van die eerdere beroemde March On Washington waar MLK zijn I Have a Dream -toespraak gaf. Vijfenvijftig jaar later vertelt de negen jaar oude Yolanda Renee King, Martin Luther Kings kleindochter, ons haar droom: “ I have a dream that enough is enough. That this should be a gun-free world. Period. ” Met haar rug naar het Capitool en met duidelijke stem vraagt ze ons haar boodschap over verandering luidkeels te herhalen: “Spread the word! Have you heard? All across the nation. We are going to be. A great generation!”

De studenten op het podium (waar we vlakbij staan) doen op ieder mogelijk moment oproepen om in dit Amerikaanse verkiezingsjaar naar de stembus te gaan. En niet als burgerlijke verantwoordelijkheid maar als een dreigement aan de gevestigde orde. “ Vote Them Out! ” Deze jonge mensen hebben geen zin in compromissen en onderhandelingen. Ze zijn goed georganiseerd en vastberaden, en ze voelen hun empowerment.

Emma González is het gezicht van de beweging en van het nieuwe Amerika. Half-Cubaans en bisexueel maant ze het publiek aan tot zes minuten stilte (de lengte van het bloedbad op haar school) terwijl alle camera’s gericht zijn op haar geschoren hoofd. Voor deze jongeren is dit is een morele zaak met een duidelijke intentie: in het stemlokaal sociale rechtvaardigheid afdwingen met gun control als belangrijkste politieke aanknopingspunt.

Niet lang na de mars wordt mijn zoon met een lift van de moderne tijd de diepte van de koloniale geschiedenis ingevoerd en staat hij in de voetstappen van zijn Nederlandse en Amerikaanse voorvaderen in de kelders van het National African American History Museum. Ons kikkerlandje, boten, handel, Nieuw Amsterdam, staat in het rijtje van de vijf beruchte zetels van koloniale macht, alom aanwezig in een nationaal Amerikaans museum. Waarom er geen equivalent is in de Nederlandse hoofdstad is niet te bevatten. Misschien is dit logisch als een land vol racisme in eigen gelederen nog nooit echt gekeken heeft naar ras, en daardoor – ten onrechte! – rassenkwesties al verwerkt denkt te hebben. Ignorance is bliss.

In het museum werken we ons langzaam terug naar de moderne tijd, vanuit de ingewanden van het slavenschip via de Periode van Wederopbouw en de Civil Rights Movement naar de schijnwerpers van de moderne zwarte Amerikaanse cultuur met haar gigantische rol in de wereld van muziek, film, sport, kunst, wetenschap, politiek. En Oprah.

De Obama-tentoonstelling groet ons voor we weer naar buiten gaan en ik stel me voor hoe dit museum er in Nederland uit zou zien. Geen slavernijmuseum zoals waar Unesco voor pleit (hard nodig), maar een plek waar we samen alle verbanden zien van culturele macht, onderdrukking, overleving, toen én nu (nog harder nodig). Een plek waar we lopen van een slavenschip dat “De Nicolaas” heet, langs Tula, en Staatstoezicht, via Hendrik Verwoerd, naar de stem van Astrid Roemer.

Bij terugkomst uit Washington denk ik aan de jonge mensen die dit weekend protesteerden, aan een oude Trump die achter z’n donkere ramen de stad uitreed, en aan MLK die over de rivier naar het licht blijft kijken. In Nederland kijkt Sylvana Simons niet de Tweede Kamer in, maar vanuit de gemeenteraad uit over het IJ. Change is here.