Marc Jacobs en rasta: alleen mainstream is religie

Modeontwerper Marc Jacobs werd met name vanuit Jamaica hevig bekritiseerd omdat hij blanke modellen met dreadlocks liet paraderen en vervolgens de kritiek op deze ‘ cultural appropriation ’ smalend bagatelliseerde. Inmiddels heeft de ontwerper zijn excuses aangeboden, zo berichten media, omdat hij beseft dat dreadlocks nauw aan de zwarte cultuur zijn verbonden. Maar de rastafari’s die bezwaren maakten, deden dat niet alleen vanuit hun cultuur, maar vooral vanuit hun religie. Het zoveelste geval van een gelovige minderheid die wordt geschoffeerd en zelfs gediscrimineerd omdat er slechts oog is voor de religieuze mainstream. Ook Nederlandse media zijn hier soms debet aan.

Radio 1 stuurde ooit een reporter naar de Paranormale Beurs in Rotterdam. Het item werd enigszins smalend aangekondigd door anchorman Sven Kockelmann. Vervolgens horen we de verslaggever ter plekke kritische vragen stellen aan de aanwezige healers en andere handelaars op de spirituele markt. Vragen van het type dat de publieke omroep nooit aan rabbi’s, paters, imams of dominees voorlegt en zeker niet op zo’n badinerende toon. Paradoxaal genoeg deed Kockelmann dat later weer wel jegens de voorzitter van de Stichting Skepsis. Een honorabele stichting die pseudowetenschap, paranormale verschijnselen, alternatieve geneeswijzen en therapeuten aan de kaak wil stellen. De gulden middenweg ligt volgens Kockelmann en zijn collega’s nu eenmaal bij het huis-tuin-en-keuken-christendom en de andere monotheïstisch religies. Want dezelfde badinerende toon was te horen in een radio-item over de viering van de Nacht van Shiva door Nederlandse hindoes. Ach ja, die hebben wel meer dan duizend goden. U meent het! De door hen als heilig beschouwde boeken worden net als die van boeddhisten en andere niet-westerse gelovigen ingedeeld bij de esoterie.

Het jodendom daarentegen geldt als een wereldreligie, terwijl zelfs het spiritisme en het sikhisme wereldwijd al meer aanhangers tellen. Er zijn bijna dertig keer zoveel boeddhisten als joden en 65 keer zoveel hindoes. Het criterium voor een ‘serieuze’ godsdienst is dan ook niet, zoals men vaak meent, monotheïsme. Want ook Bahá’í, brahmanisme, zoroastrisme en het al genoemde sikhisme zijn monotheïstisch. Christendom is evenmin een criterium, zoals het voorbeeld van Marc Jacobs’ rastafari laat zien, immers geïnspireerd op de Jezus en de Bijbel. Ja maar, zal men tegenwerpen, voor de dalai lama is toch evenveel waardering als voor de paus? Zelfs als dit het geval zou zijn, de waardering voor de heer Tenzin Gyatso heeft alles te maken met de Koude Oorlog, toen het communistische China zijn Tibet bezette en hij in ballingschap moest. Het huidige antagonisme jegens China houdt deze attitude uiteraard in stand. Maar ik denk dat slechts weinigen desgevraagd kunnen aangeven welke godsdienstige opvattingen de dalai lama precies vertegenwoordigt.

Er bestaat enige consensus over onze samenleving als bepaald door de ‘joods-christelijke traditie’. Soms ook wel ‘joods-christelijke beschaving’ genoemd. Maar waar blijft de Grieks-Romeinse traditie? Is het christendom daarvan niet volledig doordesemd?

De joden kwamen er overigens pas na de Tweede Wereldoorlog bij. Denk aan de klacht in Marcel Mörings romandebuut Mendels erfenis (1990) over de christenen die het geloof van de joden hebben gestolen: ‘Waarom worden zij, die zoveel meer kennis hebben van de oorsprong en diepte van dit geloof, waarom worden zij niet gehoord als zij wijzen op incongruenties, fouten, barsten, breuken in dat bastaardgeloof?’

De om haar tolerantie veelgeroemde Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden kende één officiële protestantse religie, de gereformeerde naar calvinistische snit. Formeel golden destijds joden, katholieken, doopsgezinden en remonstranten als vierderangsburgers. Zij kregen pas in 1796 gelijke rechten, nadat de Oranje stadhouder was gevlucht en we met de ‘Bataafsche’ een echte republiek kregen.

Het lijkt erop dat de door VVD-minister Edith Schippers recent zo geroemde ‘westerse beschaving’ aan eenzelfde bevoordeling doet als Zeven Verenigde Nederlanden. Boeddhisten en andere niet-westerse gelovigen zijn weliswaar door de constitutionele vrijheid van godsdienst in het huidige Nederland geen vierderangsburgers meer. Maar kennelijk wel tweederangs. Net als ongelovigen overigens, al is dat een ander verhaal.