Mandela’s democratische erfenis

De verkiezingen in Zuid-Afrika zijn geëindigd met een nog groter verlies dan verwacht voor het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) van president Cyril Ramposa en winst voor zijn grote tegenstrever en voorganger Jacob Zuma van uMkhonto we Sizwe (MK). Wat staat voor Speer van de Natie, de militaire vleugel van het ANC ten tijde van de apartheid.

Nu meer dan de helft van de stemmen geteld is staat het ANC op 43 procent van de stemmen, de liberale Democratische Alliantie (DA) met 22 procent op plek twee en de uMkhonto we Sizwe met 12 procent op een gedeelde derde plek met de links-radicale Economic Freedom Fighters (EFF) onder leiding van de bij jongeren populaire Julius Malema.

Ex-president Zuma mocht zelf niet meedoen aan de verkiezingen vanwege beschuldigingen wegens corruptie, fraude en belastingontduiking, maar zijn partij wel. In zijn thuisprovincie KwaZulu-Natal is hij enorm populair. Wat blijkt uit de aanhang die zijn partij uMkhonto we Sizwe daar wist te verwerven.

De magie van het ANC, de partij van Nelson Mandela is uitgewerkt, zeker bij jongeren die amper nog weten wie Mandela was. De slogan waarmee het ANC na apartheid aan de macht kwam - ‘a better life for all’ - is verre van waargemaakt. Jongeren zien het ANC niet langer als een partij van bevrijders maar als een partij die niets heeft gedaan tegen criminaliteit en corruptie, die armoede en werkloosheid niet heeft aangepakt in een Zuid-Afrika dat nog steeds kampt met grote watertekorten en energie- en transportproblemen.

De verwachtingen waren hoog gespannen bij het aantreden van Ramphosa, maar hij kreeg te maken met Covid-19, overstromingen aan de oostkust en protesten van Zuma-aanhangers, waarbij honderden doden vielen. Maar vooral wordt Ramphosa besluiteloosheid verweten. De rasonderhandelaar kon geen knopen doorhakken en heeft in de verste verte niet het charisma van een Mandela.

Nu het ANC geen absolute meerderheid heeft zal de partij voor het eerst moeten samenwerken met andere partijen. Een samenwerking tussen het ANC van Ramphosa en uMkhonto we Sizwe (MK) ligt niet voor de hand gezien de rivaliteit tussen de twee partijleiders.

Een samenwerking met de links-radicale Economic Freedom Fighters (EFF), met de kenmerkende rode baretten, stuit op verzet binnen het ANC, maar ook vanuit het bedrijfsleven dat een economische ramp vreest. EFF wil banken en mijnen nationaliseren en land herverdelen naar Zimbabwaans voorbeeld.  De Democratic Alliance (DA) wordt door het ANC gezien als partij van de blanke minderheid met een neo-liberaal en modieus beleid: Zuid-Afrika als ‘start-up nation’. Goed voor het bedrijfsleven maar niet voor de Zuid-Afrikaanse bevolking.

De partijen zijn er voorlopig nog niet uit. Toch zal dat binnen twee weken moeten. Als er een coalitie moet komen heeft de nieuwe regering volgens de grondwet slechts twee weken de tijd om die te vormen. Een erfenis uit de tijd dat het ANC nog een vanzelfsprekende meerderheid had en de vorming van een regering geen probleem vormde.

De uitslag van de verkiezingen in Zuid-Afrika is een overwinning voor de democratie, onrust is uitgebleven en het is winst dat aan de alleenheerschappij van het ANC een einde is gekomen. Maar de uitslag betekent ook een keerpunt voor Zuid-Afrika met problemen die zeker zo groot zijn als bij het einde van de Apartheid.