Mag de redelijkheid terug in het debat en op straat?

De nieuwe aanslag in Frankrijk laat zien dat fundamentalisten nog steeds in staat zijn om de samenleving in shock te brengen. Met iedere aanslag komen mensen steeds dichterbij in de eigen groep te staan tegenover de andere gesloten groep. Die verdeeldheid is overal te zien. Wegkijken en wegwuiven zijn geen opties. Hoe kan de redelijkheid terugkomen in een verdeelde maatschappij die op hol is geslagen door onverenigbare ideologieën, kruistochten, religies, standpunten en ideeën?

Allereerst gaat het om de erkenning van wat mis is. Stoppen met bagatelliseren en relativeren. Fundamentalisten, dogmatici, extremisten en populisten vormen een ernstig probleem voor de stabiele seculiere democratische rechtsstaat.

Het wegwuiven van geweld door te zeggen dat het om een klein aantal slachtoffers gaat in vergelijking met tal van andere doodsoorzaken, is een politieke drogreden. Terroristische aanslagen ontwrichten een natie, zorgen voor angst, leiden tot (zelf)censuur en zetten aan tot nieuwe golven van geweld.

Daarnaast is het abject om de aanslagen te blijven verklaren door het verklarende goedpraten. Door te wijzen op sociaaleconomische achtergronden en cultureel-etnische verschillen wordt de wandaad geen revolutionaire bevrijdingsdaad. Fout is fout.

Binnen het links progressieve deel bestaat de noodzaak om in te zien dat migratie zonder daadwerkelijke integratie met de westerse manier van leven en het denken een gevaarlijke weg is. Religieuze, ideologische en culturele opvattingen kunnen te grote spanningen geven. De houding van ‘het komt wel goed’ is naïef. Het komt nooit zo maar goed.

De conservatieve rechterkant heeft het lef nodig om in te zien dan ander sociaaleconomisch beleid nodig is, zodat mensen die dreigen te verdrinken aan de onderkant geen houvast vinden in fundamentalisme. Wijken en buurten in verval met laagopgeleiden, werklozen en migranten zijn tijdbommen. Los van andere morele overwegingen om armoede en ongelijkheid terug te dringen is handelen vanuit veiligheid nodig.

Populisten van rechts, maar ook links kunnen en moeten hun schreeuwen, om te shockeren, werkelijk matigen. Dit betekent geen censuur, integendeel: niets en niemand is heilig, maar enige zelfdwang met compassie en empathie kan sociale kalmte brengen. De media mogen de hand in boezem steken want zij geven buitenproportionele aandacht aan beroepsdemonstranten en mensen met tegengeluiden. Zo ontstaan vuurtjes in een sociale-mediatijd die al hysterisch is.

De seculiere democratische rechtsstaten staan onder te grote  druk. Ze hebben te maken met moslimfundamentalisten, maar ook met rechtspopulisten die streven naar illiberale ‘democratieën’, er is dreiging van radicale idealisten oftewel de compromislozen die alleen hun eigen gelijk zien, ook zijn er de ontwrichtende links anarchisten en zien we de nieuwe opkomst van fascisten. Mensen dikwijls zonder zelfspot en zelfrelativering.

De redelijken moeten een krachtig front vormen om weerwoord te bieden en door te tonen dat samenleven betekent dat er absolute vrijheden zijn, er aan de rechtsstaat en democratie niet valt te tornen, dat verschillen in cultuur mogelijk zijn maar dat de seculiere basis van vreedzaam samenleven altijd voorop staat.

Nu lijkt het dat kleine radicale en extremistische groepen de dienst uitmaken. Door middel van intimidatie, haat, chantage, plunderen, vernielingen, aanslagen, geweld en terreur verkrachten zij de open samenleving. De straat maakt de dienst uit. Demonstranten gaan over grenzen heen waar terreur voor het oprapen ligt.

Of het nu om feesten, straatnamen, cartoons, musea, kleding, heiligen of wat dan ook gaat: geen straatterreur om de eigen wetten op te dringen aan anderen. De boodschap is altijd dat een minderheid de eigen normen en waarden met alles wat erbij hoort niet kan en mag opleggen aan anderen. Zo werkt het niet, zo ontstaat er chaos met het recht van de sterkste groep of van de bubbel die het hardst scandeert.

Terugkeren naar de redelijkheid betekent dat het politieke proces leidend is binnen een democratie. Waarbij de scheiding tussen staat en kerk, de vrije meningsuiting, een onafhankelijke media en rechtspraak, bouwstenen zijn van die samenlevende vrede. Die vrije manier van leven is in gevaar.

Dat vraagt om collectieve actie, om goede analyses, om samenwerkingen en compromissen en om effectief beleid en bestuur. Maar ook een keiharde aanpak van fundamentalisten en extremisten, een herziening van sociaaleconomisch beleid om angels weg te nemen, met respect voor diverse culturen en etniciteiten maar tevens migratie op voorwaarde van integratie. De redelijke vrije wereld moet hard en zacht handelen om extremisme te breken en bruggen te bouwen om elkaar te ontmoeten. Dat ontmoeten kan alleen als er bereidheid is om naar de ander te luisteren zonder te denken in goed en fout.

Mag van alle kanten de redelijkheid, de nuance, de compromisbereidheid, de innerlijke beschaving,  de oplossingsgericht en de zelfdwang terug in het maatschappelijke en politieke debat? Social media is geen vervanging van de parlementaire democratie en het neerslaan van de ander is geen goede dialoog.

De dogmatische overtuiging dat alleen het eigen gelijk absoluut waar is kun je zonder meer zien als een postmoderne ziekte. Het is een tijdbom binnen iedere samenleving. Preken voor de eigen achterban om deze tevreden te houden. Zonder oog voor verbinding en samen te leven. Steeds scherper met meer krachtige woorden met polarisatie als gevolg. In haat geboren. Waarbij extremisten wandaad bij wanwoord voegen.

Aan alle soorten fundamentalisten, links tot rechts en progressief tot conservatief: mag het iets minder luid, iets minder eng, iets minder onnozel en iets minder provocerend? Niet alleen lof of kritiek, maar een verheffing van de mens zonder absurde zelfingenomenheid.

De individuele moed moet wederkeren om deze op drift geraakte hysterische social media tijd met onbeheersbare driften, terug te laten keren naar de rede, de zoektocht naar waarheid, de twijfel, het vragen en het luisteren, de wetenschap.

Standbeelden neerhalen, cartoons verbranden en zelfs mensen onthoofden levert geen historische permanente veranderingen op. Het leidt wel tot onderdrukking en tweedeling.

Wilt u alstublieft minder hard schreeuwen en redelijker zijn?