Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen: Nederland moet breken met beleid van pamperen, pappen en nathouden

Als samenleving staan we voor grote maatschappelijke opgaven: uitdagingen rond bestaanszekerheid, klimaat en groeiende ongelijkheid. Van de overheid verwacht je dat ze bedrijven motiveert en als dat niet werkt, dwingt om maatschappelijk verantwoord te handelen. De Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) concludeerde afgelopen week dat overheidsbeleid al jaren tot precies het omgekeerde leidt: pamperen van bedrijven is nu de norm. Het blijkt voor bedrijven juist aantrekkelijk om schade die zij veroorzaken af te wentelen op de samenleving. De WRR adviseert de overheid om voortaan scherpe eisen te stellen, te normeren en toezicht te houden. 

Dit weekend is het initiatiefwetsvoorstel voor verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen ingediend in de Tweede Kamer, het zal door de kamer nog vóór de verkiezingen worden besproken. Het advies van de WRR ligt volledig in lijn met dit wetsvoorstel. Toch is het de vraag of deze initiatiefwet kan rekenen op een Kamermeerderheid. Indieners ChristenUnie, PvdA, SP, GroenLinks, D66 en Volt moeten hiervoor een partij als CDA of VVD zien te overtuigen.

Eigenlijk is het behoorlijk raar dat er discussie is. Ondanks het adagium ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet’ kenmerkt het debat over dit wetsvoorstel zich door dezelfde oude reflexen als de WRR signaleert: grote bedrijven en VNO-NCW zijn bang voor ‘regeldruk’. Ze lobbyen om te wachten op Europese regels in plaats van Nederlandse wetgeving.

Een zogenaamd ‘gelijk speelveld’ voor Nederlandse bedrijven is klaarblijkelijk belangrijker dan een gelijk speelveld voor de slachtoffers van mensenrechtenschendingen, belangrijker dan het gewoon naleven van mensenrechten. Baggeraar Boskalis dreigde in januari zelfs om te vertrekken uit Nederland als de wet wordt aangenomen, ondanks een stevige groei van omzet, winst en orders.

Er zijn bedrijven die actief pleiten voor dit voorstel, zoals Zeeman of Ikea. Zij willen dat er duidelijke regels komen die hun concurrenten verplichten ook te investeren in verantwoord ondernemen, tégen uitbuiting, ook als die buiten de grenzen plaatsvindt. Want het is natuurlijk hypocriet om binnen de landsgrenzen van Nederland tegen bijvoorbeeld kinderarbeid of gedwongen arbeid te zijn maar niet in het buitenland of bij je toeleveranciers. Want op die manier kunnen Nederlandse bedrijven winst blijven maken met producten die onder slechte omstandigheden gemaakt zijn en die hier en in de rest van de wereld gewoon blijven verkopen.

Het bleef aan de kant van de regering zo lang stil, dat de Kamer zélf maar met een wetsvoorstel kwam. Het wetsvoorstel is een goede eerste stap maar élke schending van mensenrechten, waar dan ook in de toeleveringsketens, moet wat mij betreft worden uitgebannen. En daarin sta ik niet alleen want 80% van de burgers is vóór wetgeving die bedrijven verplicht mensenrechtenschendingen en milieuschade in het buitenland te voorkomen, bleek uit een enquête in 2021.

Nederlandse burgers verdienen een overheid die grenzen stelt en bedrijven bijstuurt met wetgeving en toezicht. Ook als bedrijven dreigen met vertrek. Ik ben benieuwd welke politieke partijen werkelijk staan voor mensenrechten en de Nederlandse burgers én die over de grens geven wat ze verdienen.