Maak productieketens van waarde voor iedereen

De coronacrisis legt de zwakheden en ongelijkheid in de productieketens van kleding, bloemen, fruit, palmolie en cacao pijnlijk bloot. Dat welvaart oneerlijk verdeeld is, is geen nieuws. We hebben met z’n allen, bedrijven, vakbonden, ngo’s, overheid, de afgelopen jaren al geprobeerd om via afspraken, convenanten, doelen en beloftes ervoor te zorgen dat het welvaren dat we hier kennen een klein beetje doorsijpelt naar de mensen die de producten maken waar we hier van genieten.

Maar we zijn er nog niet. Door de huidige coronacrisis zien we dat zodra er tegenslag is, veel bedrijven die zorg voor hun toeleveranciers niet meer op zich willen of kunnen nemen. Denk daarbij aan bijvoorbeeld de textielsector waar orders door grote modeketens werden ingetrokken. Of de bloemensector in Oeganda, waar de export van snijbloemen naar Europa voor 90% is ingestort.   Miljoenen mensen in landen als Bangladesh, India, Indonesië, Israël, Peru en Oeganda zitten door de coronacrisis zonder werk. Dat betekent in deze landen geen inkomen, geen eten, geen dak boven je hoofd. Want er is vaak geen sociaal vangnet of een overheid die je helpt.

En dus moet het anders. Maar wie denkt, het systeem moet anders, die heeft het wat mij betreft fout. Het systeem, de grote bedrijven, de consument, dat zijn wij. Dat bent u en dat ben ik. Alleen wij kunnen andere beslissingen nemen. Dat betekent als directeur van een bedrijf besluiten om niet te gaan voor maximale winst, maar voor duurzaamheid. Als inkoper besluiten om niet te zoeken naar een nog goedkopere producent en hem een wurgcontract aanbieden. Als consument niet dat goedkoopste blik tomaten willen kopen.

In dit ‘nieuwe normaal’ betekent ondernemen dat iederéén in de keten baat heeft bij een bedrijf of product. Dat iedereen in de keten er beter van wordt. En als er een crisis is dan zoek je als ondernemer samen met werknemers en vakbonden hoe de pijn te verdelen. Samen betrek je ook de overheid. En dat kan, zelfs in coronatijd. Voorbeelden zijn er al.

In Ethiopië hebben de Mondiaal FNV vakbondspartners in de bouwsector samen met werkgevers Covid-task forces in fabrieken en bouwlocaties opgericht voor veilig werken. In Zuid-Azië worden vakbonden erkend als cruciale partners als het om bewustwording over preventiemaatregelen gaat, doordat vakbonden via hun fijnmazige netwerk veel mensen kunnen bereiken. De afgelopen jaren hebben we als Mondiaal FNV samen met onze partners en werkgevers goed sociaal overleg kunnen opbouwen in bedrijven in de agrarische sector in Peru. We zien nu dat in die bedrijven in crisistijd makkelijker afspraken worden gemaakt over bijvoorbeeld kortere uren, werken op afstand, veilig werken, betaald verlof en mobiliteitsvoorzieningen.

Kortom, als er iets positiefs uit de coronacrisis mag komen, laat het dan zijn dat we anders naar de productieketens gaan kijken: dat ze van waarde moeten zijn voor iedereen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen was formeel al de norm. Maar willen we uit deze crisis komen, dan is het tijd daar vol op in te zetten en ook echt naar te handelen. Deze week kondigde de EU aan vanaf 2021 verantwoord ondernemen hoogstwaarschijnlijk verplicht te willen stellen voor bedrijven in Europa. Dat zou een mooie stap zijn, maar het is natuurlijk triest dat het nodig is.

Dus, waarom wachten? Werkgevers, werknemers, vakbonden en consumenten, we hebben allemaal individueel en samen de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat dat onze welvaart ook toekomt aan de mensen die de producten maken. Dat is het nieuwe normaal.