Lubach legt de vinger op de zere leesplek

Arjen Lubach maakte zondag in Zondag met Lubach een item over het gebrek aan leesplezier bij onze jeugd. Daarbij gebruikte hij onder andere fragmenten uit mijn YouTube-filmpje waarin ik leerlingen de tips en tricks van het eindexamen Nederlands uitleg. Hoewel Arjen Lubach de draak met me steekt en zijn overtuigende verhaal inhoudelijk niet altijd helemaal klopt, ben ik hem eeuwig dankbaar. Ik zal uitleggen waarom.

De essentie van het item van Lubach is als volgt: het niveau van leesvaardigheid en het leesplezier van de Nederlandse leerlingen holt achteruit ondanks dat in de lessen Nederlands de meeste aandacht uitgaat naar begrijpend lezen. Natuurlijk had Lubach ook andere oorzaken voor het afnemende leesniveau kunnen noemen, zoals de afleiding door de mobiele telefoon en het gebrek aan algemene kennis. Toch maakt Lubach tijdens de aflevering op een voortreffelijke manier duidelijk dat begrijpend lezen oninspirerend is en dat het niet voor beter tekstbegrip zorgt. Maar waarom doen we het dan? Waarom zijn we al jaren aan het ‘begrijpend lezen’, terwijl de leesvaardigheid er niet beter van wordt?

De grootste boosdoener in dit verhaal is in mijn ogen de inhoud van het eindexamen Nederlands dat sinds 2015 volledig uit begrijpend lezen bestaat. Hoe je het wendt of keert: docenten en scholen worden afgerekend op examenresultaten en dat betekent in de lespraktijk dus ‘oefenen met teksten’. Vreselijk. Begrijp me niet verkeerd, het lezen van een actuele teksten in de klas is echt van toegevoegde waarde. De ellende begint op het moment dat leerlingen de vragen bij de tekst moeten maken. En raar maar waar: ik vermoed dat leerlingen door het trainen in begrijpend lezen, juist minder begrijpen van wat ze lezen.

Ik denk dat een groot aantal docenten Nederlands hun lessen leesvaardigheid anders zou willen aanvliegen, maar niet weet hoe. Ik denk dat ook de overheid het anders zou willen, maar niet weet hoe. En dus doen we allemaal maar wat, of doen we net alsof we weten wat goed is en volgen we braaf de methode waarin teksten met een aantal oninteressante vragen staan geformuleerd.

Zelf ben ik voorstander van het bespreken en bediscussiëren van een actuele tekst waarin we niet alleen een tekst lezen, maar ook de gehele context bestuderen. Ik heb echter geen flauw idee of mijn leerlingen daarmee goed zijn voorbereid op het examen Nederlands. Wil je als docent enigszins houvast, dan leer je de leerlingen de examentrucjes aan. Dan valt ons in ieder geval niets te verwijten. Ik weet het: het is een rare manier van doen en past eigenlijk totaal niet bij het onderwijs dat we in Nederland zouden moeten en willen geven. Wordt het dan niet eens hoog tijd voor verandering?

Waar ik Arjen Lubach daarom zo dankbaar voor ben, is dat hij in een kwartier laat zien wat er mis is met het huidige leesvaardigheidsbeleid in het onderwijs en dat het hoge urgentie moet krijgen om dat te verbeteren. Hij is overigens niet de eerste, want al lang bepleiten docenten Nederlands een andere inhoud van het vak en het eindexamen. Dat Nederlands al jaren als een van de saaiste vakken door leerlingen wordt gezien, hangt in mijn ogen direct samen met het vele begrijpend lezen.

Een paar jaar geleden trokken een paar actieve collega’s en ik de stoute schoenen aan. Sindsdien hebben we met enige regelmaat met Cito en College voor Toetsen en Examens (CvTE) om de tafel gezeten. Zij zijn namelijk verantwoordelijk voor de inhoud van de examens. Samen hebben we gekeken óf en hoe het examen Nederlands anders kan. Ik kan u vertellen: het veranderingsproces gaat moeizaam en in mijn ogen in slakkentempo. Het duurt veel te lang voordat er ook maar een komma in het geheel veranderd is. Een radicale omslag zou het beste zijn.

Ik hoop voor onze leerlingen, voor hun leesplezier en -niveau, maar ook voor alle hardwerkende docenten Nederlands, dat deze aflevering een doorbraak is om het eindexamen Nederlands, alsmede de inhoud van ons vak rigoureus te veranderen.