Linkse partijen moeten discussie over sociale rechtvaardigheid weer naar zich toetrekken

Tim Jongers, sinds 2022 directeur van de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau van de PvdA, ziet een toenemende ongelijkheid in de samenleving. Het gaat dan met name om de verschillen tussen mensen die een goed toekomstperspectief hebben (de hoopvollen) en mensen bij wie zulk een perspectief ontbreekt (de hooplozen). Deze laatstgenoemde groep leeft in grote onzekerheid, omdat er voor hen onvoldoende bestaanszekerheid is. Ze hebben bijvoorbeeld geen gegarandeerd inkomen, weinig of geen spaargeld, geen vaste baan, ze bouwen weinig of geen pensioen op en ze hebben geen zicht op hoe ze de stijgende levenskosten of ziektekosten moeten financieren. De groep die in dit soort onzekerheid verkeert neemt in omvang toe. Ook in de zogenoemde middenklasse krijgen steeds meer mensen met basisonzekerheid te maken.

De rechts-liberale kabinetten die we de laatste decennia hebben leggen de nadruk op eigen verantwoordelijkheid, zelfredzaamheid en mantelzorg. Maar daarmee wordt de groep mensen die weinig of geen perspectief heeft niet geholpen. Immers, eigen verantwoordelijkheid brengt hen geen steek verder, voor zelfredzaamheid ontbreken de middelen, en op mantelzorg hoeven ze vaak niet te rekenen. Mensen haken daarom af, keren zich ook af van de politiek en van beleidsmakers die hen niet begrijpen, omdat ze hun situatie niet kennen en niet invoelen. Nog te vaak heerst bij beleidsmakers het idee dat je een goed leven kunt opbouwen, als je maar wilt. Op individueel niveau is er weliswaar hulp of ondersteuning mogelijk, maar daarmee wordt het structurele probleem van de groeiende kloof niet opgelost.

De linkse partijen moeten de discussie over hoe we Nederland zo sociaal rechtvaardig mogelijk maken weer naar zich toetrekken. In het verleden heeft de PvdA veel geïnvesteerd in betere opleiding van kansarme jeugd, als ticket voor een betere toekomst. En inderdaad, een goede opleiding biedt perspectief, omdat de samenleving beter opgeleiden meer kansen en meer garanties geeft. Maar dat betekent dat de scheidslijn tussen mensen met en mensen zonder een goede opleiding komt te liggen, en ook dat is niet eerlijk; een timmerman is niet minder waardevol dan een hoogleraar materiaalkunde.

Het is rechtvaardig als iedereen die aan de samenleving naar vermogen wil bijdragen basisgaranties op een goed leven krijgt. Goede huisvesting, een gegarandeerd minimumloon, lage prijzen voor de noodzakelijke eerste levensbehoeften, gegarandeerde zorg en ondersteuning voor hen die het nodig hebben. De samenleving heeft er de middelen voor, als deze maar eerlijker worden verdeeld over de verschillende groepen.

Volgens mij ligt hier het sociaal democratisch perspectief waar we hard voor moeten knokken om de hopelozen perspectief te bieden en als partij geloofwaardig te zijn. Ik kom iedere dag steeds meer jonge politiek betrokken mensen tegen die hiervoor willen strijden.

cc-foto: emmapatsie