Linkse partijen, het is nu tijd om jullie Haagse veren af te schudden

Onze buurlanden lachen ons al een tijdje uit en de huidige toestand van onze politiek verhelpt die situatie niet. Na een zomer van politieke stilstand gaan wij deze herfst waarschijnlijk voor de vijfde keer massaal op een partij stemmen, die de toeslagenaffaire, het opblazen van de helft van haar kabinetten, de afbraak van de verzorgingsstaat en de dodelijke bombardementen in Syrië op haar ethisch cv heeft staan.

Hoe hebben we het zo ver laten komen?

Toen de Berlijnse Muur in 1989 viel en heel de wereld afscheid nam van 'ideologie' (in het kort, een bepaalde ratio om de realiteit mee te beschouwen) was het tijd voor een nieuwe manier om politiek te bedrijven. Knokken voor idealen en principes werd per definitie iets onbeschofts en barbaars, omdat dat zou getuigen van onwilligheid om het gesprek aan te gaan. Met idealisten valt niet samen te werken. Je kunt immers geen effectief beleid smeden met mensen die er principes op na houden.

Door de grote neoliberale sprong voorwaarts onder de grote voorzitters Reagan, Thatcher en Lubbers werden wij aangemoedigd om met zijn allen plaats te nemen aan een ronde tafel en de zwaarste onderwerpen in een compromis proberen te verzoenen. Dat is nogal een uitdaging: hoe laten we neonazi’s en vluchtelingen coëxisteren? Of gereformeerde christenen en queer-personen? Hongerende arbeiders en beleggers?

Het zogenaamde 'verlichte centrisme' (Engels: “enlightened centrism”) bleek uiteindelijk geen rationele perfectie van de politiek of het 'einde van de geschiedenis', maar eerder een vorm van gevaarlijke onverschilligheid: het welzijn van de bevolking is uiteindelijk ondergeschikt aan het ego van de bestuurders. Het enige dat er echt toe doet, is de heilige graal van de moderne politiek, namelijk het compromis. En dat hoeft ook geen baanbrekend of geweldig compromis te zijn. Zolang maar duidelijk wordt dat het beleid het werk van capabele bestuurders is, die net als ware kantoorbeesten altijd een gezamenlijke noemer weten te vinden. Alleen dat al is dan een teken van competentie en daarvoor kunnen wij onszelf als parlementair-democratische samenleving een schouderklopje geven.

Deze praktijk werd vooral linkse partijen zoals de PvdA of de SP fataal: die eerste dacht linkse ideeën te kunnen realiseren door lokaal en landelijk mee te werken aan kapitalistisch beleid, die tweede vervreemdde haar kiezers door haar jongerenorganisatie af te stoten en met de VVD te gaan flirten. “Water bij de wijn doen” werd plotseling een deugd om trots op te zijn.

Het probleem met dat eindeloze compromisdenken is dat daarbij niet het welzijn van de bevolking of het verwezenlijken van politieke ideeën op de voorgrond staan, maar eerder de morele zelfrepresentatie van de bestuurders. Linkse partijen vinden het tegenwoordig belangrijker om salonfähig te zijn en geaccepteerd te worden door een bekakt electoraat dat absoluut niks van hen moet hebben. “Samenwerking” en “compromis” zijn het doel op zich geworden, zonder dat er nagedacht wordt over of een samenwerking überhaupt wenselijk is.

Linkse partijen in Nederland moeten samen leren investeren in een keiharde oppositie. In plaats van in zee te gaan met partijen die linkse idealen (minimumloon, diversiteit, democratische controle, etc.) alleen maar uitstellen of verzwakken, moeten linkse partijen (en andere organisaties) hun resources gebruiken om de gevolgen van afbraakbeleid op te vangen. Dat zou een praktische en toegankelijke manier zijn om de idealen van gelijkheid en solidariteit weer populair binnen de bevolking te maken.

Investeer het partijbudget in zaken als eigen vrouwenopvangcentra, servicepunten voor juridische vragen over arbeid en loon, LHBTI-huizen waar o.a. trans-personen veilig zichzelf kunnen zijn en wijkcentra voor zowel jongeren als ouderen. Geef de bevolking door middel van grassroots-werk alvast een voorproefje van wat later de politieke normaliteit kan worden, als er eenmaal een overtuigd links kabinet zit.

Na jaren van gebroken beloftes en een focus op professionele onderhandeling in plaats van politieke strijd, moeten linkse partijen hun Haagse veren afschudden en weer een ontmoetingspunt voor de massa’s worden. Halve zaken met paarse kabinetten en kansloos gepolder zijn allang geen succesrecepten meer.