Linkse kiezers zijn beter in het herkennen van nepnieuws dan rechtse kiezers

Rechtse kiezers laten zich, zo lijkt het, gemakkelijk bedotten. Of het nou gaat om Mark Rutte die duizend euro belooft, of Thierry Baudet die complotverhalen rondstrooit of Geert Wilders die er op los liegt als hij migranten en vluchtelingen overal de schuld van geeft.

Nu hebben wetenschappers vastgesteld dat het ook daadwerkelijk klopt dat rechtse kiezers makkelijker te belazeren zijn. Al wil dat niet zeggen dat ze dom zijn want ze beseffen het gebrek aan vaardigheid zelf ook. En kiezen vervolgens voor een opmerkelijke verdedigingsmethode.

Amerikaanse onderzoekers hebben vastgesteld dat Democraten - de Amerikaanse versie van linkse kiezers - beter in staat zijn nepnieuws te herkennen dan Republikeinse - rechtse - kiezers. In het onderzoek kregen 533 kiezers krantenkoppen voorgelegd met de vraag of ze waar of nep waren en hoe zeker ze daarvan waren. Dat leverde tal van verschillen op. Zo blijken mannen beter in het er uit vissen van nepnieuws dan vrouwen. En hoe hoger de opleiding, hoe beter de kiezer nepnieuws kan herkennen, blijkt uit het onderzoek dat gepubliceerd is in het wetenschappelijk tijdschrift Communications Psychology.

Neil Dagnall, een Britse psycholoog die door Deutsche Welle werd geraadpleegd en niet bij het onderzoek betrokken was, wijst er op dat er een zekere logica schuilt in het verschijnsel. "Populistische kiezers houden van sterke, autocratische leiders die discipline en aanpassing belangrijker vinden dan persoonlijke zeggenschap en individuele vrijheden." Het onderzoek wijst ook uit dat de rechtse keizers weten dat ze minder goed in staat zijn waarheid en leugens te onderscheiden, daarom wantrouwen ze gewoon al het nieuws meer dan andere kiezers, legt hij uit. 

Deni Mazrekaj, een socioloog aan de universiteit van Utrecht die eveneens om commentaar op het onderzoek werd gevraagd, benadrukt dat de wetenschappers geen verklaring geven voor de relatie tussen politieke voorkeur en mediawijsheid. "Er spelen heel veel factoren. Het kan te maken met hoezeer je geïnteresseerd ben in politiek, of met je analytische vaardigheden, of je emotionele reactie op zaken. Geen van die factoren heeft iets te maken met partijverschillen."

Onderwijs blijkt een cruciale factor voor het ontwikkelen van de vaardigheid om echt en nepnieuws te onderscheiden. In Finland begint het bijbrengen van mediawijsheid al op de kleuterschool. Analyse van de betrouwbaarheid van informatie zit in het onderwijs in tal van vakken verpakt, niet alleen bij geschiedenis maar ook in het kunstonderwijs. Het resultaat is dat Finnen verrassend goed in staat zijn nepnieuws te herkennen. Al Jazeera meldt in onderstaande reportage dat die praktijk al bestaat sinds het land in 1917 onafhankelijk werd van Rusland. Het moest zich sindsdien verdedigen tegen een propagandaoorlog, die nu met de inval in Oekraïne weer enorm is opgelaaid. 

Overigens heeft Finland sinds vorig jaar wel een uiterst rechtse coalitieregering, nadat de populaire socialistische premier Sanna Marin te weinig winst boekte om het zetelverlies van haar coalitiepartners te compenseren. De winnende rechtse partij vormde daarop een coalitie met ultrarechts.