Links op z’n Madurodams

Het valt op dat links in Nederland heeft gekozen voor een meer insulaire, naar binnen gekeerde blik en zich op het moment vooral bezighoudt met de rehabilitatie en het polijsten van de eigen volkscultuur. Decennia geleden waren linkse Nederlandse organisaties, alsmede kerkgenootschappen op zoek naar andersdenkende bondgenoten en meer betrokken bij de wereld van elders, onder meer door actief steun te verlenen aan het Zuid-Afrikaanse ANC en de anti-apartheidsbeweging. In een discours in 2016 in De Nieuwe Liefde in Amsterdam, erkende voormalig anti-Apartheidsveteraan en theoloog Farid Esack de steun en solidariteit vanuit Nederland en Scandinavië, die een cruciale en niet te onderschatten rol had gespeeld in de Afrikaanse verzetsbewegingen toentertijd. Ook andere landen zoals Cuba leverden belangrijke steun. Maar zonder solidariteitsinvesteringen van de welvarende noorderlingen zou het ANC meer moeilijkheden ondervonden hebben bij de toch al bloedige strijd om het recht op zelfbeschikking.

Apartheid Internationale solidariteit hielp een einde te maken aan de laatste Afrikaanse dictatuur der rassenideologie. Apartheid werd ooit in belangrijke mate vormgegeven door Hendrik Verwoerd, een Afrikaner-activist, geboren te Amsterdam, aldaar opgeleid als psychiater aan de Universiteit van Amsterdam. Uiteindelijk kwam hij om het leven tijdens de aanslag door Dimitris Tsafendas, een gekwelde blanke Mozambikaan van Griekse komaf, die zijn weg niet kon vinden binnen de rigide zwart-wit orde gepland door calvinistisch ideoloog Verwoerd en diens Afrikaner bureaucratie.

De beëindiging van het Zuid-Afrikaanse Apartheidsregime in 1994, vertegenwoordigde misschien één van de laatste victories van het internationale linkse project dat van buitenaf het interne verzet steunde.

Het eerste Nicaragua Comité dat een oproep deed tot internationale solidariteit ter ondersteuning van de Sandinistische revolutie ontstond in Nederland. Ook verklaarden veel Nederlanders zich samen met Scandinavische en Schotse bewegingen solidair met de slachtoffers en vluchtelingen van Chileense en Argentijnse regimes van het zevende decennium van de vorige eeuw. Ironisch, hoe juist ten tijde van de volle gang waarin de globalisering raakte gedurende de negentiger jaren, links Nederland steeds minder internationalistisch en meer introvert werd.

Omwenteling Tot op de dag van vandaag leven we met de voortdurende consequenties van de dramatische omwenteling die plaatsvond in het negende decennium van de vorige eeuw, na de einde van de Koude Oorlog, toen veel voormalig linkse opiniemakers en sympathisanten van de verslagen ideologie van de voormalige Sovjet-Unie zichzelf gingen heruitvinden. Zoals de subversieve linkse zowel als rechtse stromingen van de jaren 1920, vermengt het hedendaagse Nieuw Rechts de politiek met theater en entertainment. Pim Fortuyn, eens een marxistische academicus, vond zijn nieuwe niche als spokesperson en pionier van het nieuwe rechtsnationalisme.

Maar niet alleen de radicale metamorfose van Pim Fortuyn en zijn minder flamboyante fakkeldragers belichaamden deze omwenteling van links naar een meer insulaire politiek. De tektonische verschuiving, ontstaan in samenhang met de hoogtijdagen van de globalisering in de jaren ‘90, naar een meer introverte en reactionair linkse beweging, beïnvloedde ook op minder onverholen wijze de mensen die zich juist met linkse zuil bleven identificeren.

Tegenwoordig lijkt het alsof links de huishoudelijke problemen van Madurodam serieuzer neemt dan de Jeroen Bosch-achtige taferelen die zich voordoen in de derde wereld, zoals het fenomeen Bolsonaro te Brazilië en de opkomst van niet onvergelijkbaar regimes in Argentinië en de Filipijnen, en niet in het minst het verrechtsen van het asielzoekersbeleid binnen Europa. Juist nu zou het van het grootste belang zijn dat de inwoners van één van de welvarendste landen ter wereld blijk zouden geven van solidariteit en morele zowel als financiële en politieke druk zouden uitoefenen.

Antillianen op Curaçao ervaren de hedendaagse overblijfselen van Nederlandse kolonialisme eerder door het onopgelost blijven van de politieke moord op de links populistische leider Helmin Wiels in 2013 en de benarde positie van het Papiaments. En Arubanen zijn meer bezorgd over het mogelijke verlies van autonomie als gevolg van het meningsverschil tussen Aruba en Nederland over de aanpak van het begrotingstekort dan over de rehabilitatie van een personage uit de Hollandse volkscultuur.

De huishouding van Madurodam kan en mag niet de plek innemen van financiële druk op het Braziliaanse regime, of een gezonder en opener beleid jegens oorlogsvluchtelingen.