Links blijft zoekende, zelfs in tijden van chaos
Het is bijna bizar om te zien: een kabinet dat aan elkaar hangt van crisissen, een coalitie die elkaar publiekelijk de maat neemt, en toch weet links van het midden geen electorale winst te boeken. Hoe kan dat? Terwijl de PVV ongekende hoogtes bereikt en de VVD steeds meer naar rechts schuift, blijft links steken in tactieken, fusieplannen en vage beloftes over “constructieve oppositie.” Het is alsof ze niet weten dat er een wedstrijd bezig is, laat staan hoe ze kunnen scoren.
Laten we eens kijken naar de cijfers. In maart 2021, voor de Tweede Kamerverkiezingen, zaten GroenLinks en de PvdA beide op een dieptepunt, in ieder geval voor de PvdA, met elk ongeveer 7% van de kiezers achter zich. Toen kwam het idee van samenwerking: een fusie die de progressieve hoek zou versterken. Een logische zet, zou je denken, maar in de praktijk bleek het effect mager. In april 2021 hadden de twee partijen samen geen 10% in de peilingen. Nu, eind 2024, staan ze op 16%. Een verbetering, maar absoluut niet in verhouding tot de huidige politieke situatie, waarin de PVV met gemak meer dan 24% van de electorale steun binnenhaalt. Als fusies een wondermiddel waren, had deze samenwerking allang moeten exploderen in succes. In plaats daarvan zien we een optelsom van gemiste kansen.
Waarom werkt het niet? Omdat een fusie alleen niet genoeg is. Mensen stemmen niet op tactieken, maar op een visie. Het CDA, een andere fusiepartij, kan erover meepraten: ooit een partij van formaat, maar inmiddels een fractie van zichzelf. Als je de geschiedenisboeken erop naslaat, zijn fusiepartijen zelden een garantie voor electorale bloei. En toch blijft links denken dat een nog nauwere samenwerking tussen partijen de oplossing is. Het lijkt meer op een gesprek van een projectgroep die zegt: “Misschien moeten we meer vergaderen,” terwijl het echte probleem is dat niemand weet wat het project eigenlijk moet opleveren.
Dan de andere aanpak: constructieve oppositie. Het klinkt sympathiek, maar de praktijk is minder overtuigend. “We willen de plannen van het kabinet verbeteren,” hoor je. Maar hoe wil je dat doen als er nauwelijks plannen zijn? Kijk naar de stikstofaanpak – of beter gezegd, het gebrek daaraan. Of naar de bezuinigingen op onderwijs en de gestokte klimaatplannen. Deze oppositie biedt aan te helpen bij het verbeteren van beleid dat nauwelijks bestaat. Het voelt als iemand die aanbiedt een lekke band te plakken, terwijl er helemaal geen wiel aan de auto zit.
En toch, ondanks al deze chaos in het kabinet, weet links er niet van te profiteren. Sterker nog, het lijkt er soms op dat het kabinet harder werkt aan zijn eigen ondergang dan de oppositie. Maar kiezers keren zich niet automatisch naar links als ze rechts beu zijn. Links moet met een verhaal komen dat inspireert en hoop biedt. De tijd van “we zijn tegen” en “laten we samenwerken” is voorbij. Het is tijd om te laten zien wat je voor Nederland wilt betekenen.
En dat brengt ons bij de vraag: waarom lukt dat niet? Waarom blijft links zo worstelen met een eigen verhaal? Het lijkt alsof ze bang zijn om een duidelijke positie in te nemen, uit angst om kiezers af te stoten. Maar juist die afwezigheid van een sterke visie is wat mensen weghoudt. Terwijl rechts zich duidelijk profileert, blijft links hangen in nuance en voorzichtigheid. Dat is geen leiderschap, dat is jezelf irrelevant maken.
Wat links nodig heeft, is geen fusie, maar een fundamentele herbezinning. Wat betekent het om progressief te zijn in 2024? Hoe kun je mensen aanspreken die zich zorgen maken over hun werk, hun kinderen en het klimaat? Het is niet genoeg om je af te zetten tegen rechts of om vage beloftes te doen over samenwerking. Mensen willen weten wat je concreet gaat doen.
Zolang links die vragen niet beantwoordt, blijft het speelbal van de omstandigheden. En in een politiek klimaat waarin chaos de norm is, is dat een gevaarlijke plek om te zijn. Fusies en tactieken kunnen tijdelijk helpen, maar zonder een verhaal is er geen toekomst. Het wordt tijd dat links niet alleen naar elkaar kijkt, maar ook naar de mensen die ze willen vertegenwoordigen. Want als zelfs een kabinet dat voortdurend in crisis verkeert geen kans biedt, wat dan wel?