Let op de burgemeesteresse van Barcelona

De Catalaanse separatisten hebben een nieuwe actievorm gevonden, die misschien nog eens school gaat maken. Ze halen vanochtend massaal het geld van hun rekeningen bij de vijf banken die de afgelopen weken hun hoofdzetel naar andere deelstaten verplaatsten. Dat is het eerste antwoord op het besluit van de Spaanse regering om de autonome regio Catalonië onder curatele te stellen. Zaterdag treedt een soort regeringscommissaris op die de macht overneemt en nieuwe verkiezingen uitschrijft. Premier Rajoy heeft met de de PSOE, de belangrijkste oppositiepartij, afgesproken dat die in januari volgend jaar plaatsvinden. Daarna kan een nieuwe regering gevormd worden, die hopelijk wat vriendelijker tegenover Spanje staat.

Of niet.

Met zijn spijkerharde en formele opstelling heeft de Spaanse premier Rajoy de zaken op scherp gezet. Hij mag dan formeel het gelijk aan zijn kant hebben en handelen binnen de kaders van de Spaanse grondwet, hij mag zelfs met enig recht beweren dat hij niet anders kán maar hij plaatst de burgers wel in vechthouding tegenover elkaar.

Sinds de crisis van 2008 heeft de het Catalaanse separatisme de wind in de zeilen gekregen. Bij de laatste verkiezingen voor het regioparlement bleven zij net onder de vijftig procent, wat vanwege rare kantjes in het kiesstelsel toch leidde tot een kleine meerderheid in zetels. Denk niet dat de Catalaanse nationalisten een onwrikbare eenheid vormen. Zij trekken verdeeld op in verschillende partijen, van behoorlijk links tot behoorlijk rechts. Carles Puigdemont voert een wankele coalitie aan, die zijn samenhang voor een belangrijk deel ontleent aan de onwrikbaarheid van de tegenstander.

Toch is de helft van de Catalaanse kiezers niet voor onafhankelijkheid te vinden omdat zij tevreden zijn met de grote mate van autonomie die de regio nu al heeft of omdat zij afscheiding net een stap te ver vinden. En waarschijnlijk heeft een aanzienlijk deel van de Catalanen geconcludeerd dat zij met al dit gedoe weinig opschieten. Ze willen een huis en een baan en niet elke keer weer zo veel maand aan het eind van hun salaris.

Rajoy’s opstelling verscherpt de interne tegenstellingen binnen Catalonië. Daar is niemand mee gediend. Aan onverzoenlijkheid heeft niemand wat. Dit leidt er alleen maar toe dat aan de basis van de samenleving voor- en tegenstanders van de onafhankelijkheid recht tegenover elkaar komen te staan, dat burgers elkaar om hun opvattingen als vijanden gaan bejegenen.

De mooiste oplossing zou zijn als Carles Puigdemont zich de wijste zou tonen en zelf nieuwe regionale verkiezingen uitschreef. Dan kan hij een nieuw mandaat zoeken bij de Catalanen terwijl de regering in Madrid de autonomie niet hoeft op te heffen. Vervolgens zou het openbaar ministerie haar onderzoek kunnen staken tegen de twee Catalaanse kopstukken die nu worden beschuldigd van rebellie omdat ze betrokken waren bij de organisatie van het referendum. Dit zal van beide kanten teveel gevraagd zijn.

Is er dan niemand die redding kan bieden? Er is de afgelopen weken één persoon geweest die blijk heeft gegeven van staatsmanschap, Ada Colau, de charismatische burgemeester van Barcelona, burgemeesteresse zegt ze zelf (Alcaldessa).

Ada Colau heeft geen wortels in de oude Spaanse politiek. Ze begon haar loopbaan als woordvoerster van een beweging die probeert huisuitzettingen te voorkomen van Spanjaarden die vanaf 2008 massaal uit huis werden gezet omdat zij hun hypotheek niet meer konden betalen. Een hypotheek met allemaal verborgen gebreken die hun was aangesmeerd tijdens de huizenbubbel van na 2000. Colau nam in haar vaderstad de leiding op zich van de beweging voor basisdemocratie Barcelona en Comú, die de grote winnaar was van de raadsverkiezingen in 2015. Dat bracht haar tevens het burgemeesterschap.

Burgemeester Colau heeft weinig sympathie voor politieke haantjes die zogenaamd namens hun achterban onderlinge conflicten uitvechten terwijl de echte problemen van de gewone mensen naar de achtergrond verdwijnen.

Zij heeft Rajoy dan ook opgeroepen zijn toon te matigen en niet langer zo te dreigen. Aan Puigdemont vroeg zij even niet zo te tamboereren op de onafhankelijkheid. Vrijdagochtend verklaarde zij die bankrun niet zo’n goed idee te vinden. Ook riep zij op de beide gearresteerde Catalaanse leiders vrij te laten. Alles om al die lonten uit het kruitvat te trekken. Vrijdagochtend dreigde Colau de coalitie met de sociaaldemocraten in de gemeenteraad van Barcelona te verbreken als de landelijke partij doorging met haar steun aan het schorsen van het Catalaanse zelfbestuur.

Volgens Ada Colau is de onafhankelijkheid een te belangrijk onderwerp om aan politici over te laten. Zij en haar beweging gaan er in feite van uit dat dit thema zijn relevantie verliest als er een vorm van democratie bestaat waarin de burger werkelijk wordt gehoord en met zijn buren werkelijk mee bepaalt hoe zijn leefomgeving wordt vorm gegeven. Waarom zou onafhankelijkheid een thema zijn als je je culturele en levensbeschouwelijke eigenheid volledig kunt beleven omdat de maatschappij nu eenmaal zo is ingericht? Daar is dan geen onafhankelijke staat voor nodig.

Vlak voor het referendum heeft Ada Colau als burgemeester van Barcelona de Europese Commissie officieel gevraagd om haar goede diensten aan te bieden. Volgens haar moet Brussel helpen om Rajoy en Puigdemont weer om de tafel te krijgen. Ze kreeg nul op het rekest. Brussel bemoeit zich niet met de interne aangelegenheden van Spanje zolang Rajoy maar binnen de grondwet opereert en de mensenrechten niet aantast. Volgens Brussel handelt hij nog steeds correct.

De burgemeesteresse staat er dus alleen voor. Toch is één ding zonneklaar: Ada Colau vertegenwoordigt een derde weg tussen de separatisten en de aanhangers van de regering in Madrid. Zij bepleit bovendien eenentwintigste eeuwse vormen van democratie en sociale rechtvaardigheid die interessant zijn voor heel Europa, niet alleen voor Barcelona. Wellicht kunnen haar alternatieven de woede absorberen die nu de brandstof is voor zoveel xenofobie, volksmennerij en chauvinistische eigenwaan die uitsluit in plaats van verbindt.

Laatste nieuws: als de Spaanse regering ingrijpt, wordt ook de regionale tv-zender TV3 onder controle geplaatst. Dat zal zeker extra kwaad bloed zetten omdat daarmee de vrijheid van meningsuiting en de veelkleurigheid van de media in het geding komen. De grote dagbladen van Barcelona, La Vanguardia en El Periódico zijn allebei tegen de onafhankelijkheidsverklaring. Het dagblad Avui El Punt, de stadskrant van Gerona met Catalonië-brede ambities is voor. Daar was Puigdemont vroeger hoofdredacteur. Van de bankrun is weinig terecht gekomen. Er werd vrijdagochtend wel iets meer door de klanten opgenomen maar dat was een rimpeling.

Aanvulling zaterdag: Zaterdagmiddag vond in Barcelona centrum een enorme protestdemonstratie plaats tegen de vervolging van de twee Catalaanse leiders die nu een voorarrest zitten. Carles Puigdemont en zijn hele regering waren aanwezig. Dat was hun eerste reactie op de aankondiging van premier Rajoy dat hij ingrijpt en Catalonië zal schorsen zodra hij toestemming heeft van de senaat. Dat laatste is een formaliteit maar het zal nog wel een weekje duren voor de stemmingen daar hebben plaatsgevonden. Het is de bedoeling dat er dan binnen zes maanden regionale verkiezingen plaatsvinden. Rajoy zegt dat hij niet de autonomie zal schorsen maar de bestuurders die de wet schenden. Hij is dus van plan Puigdemont en zijn ministers af te zetten. Inmiddels hebben 1180 Catalaanse bedrijven hun hoofdzetel uit de regio verplaatst naar een ander deel van Spanje. Burgemeester Colau noemt de voorgenomen maatregelen van Rajoy een ernstige schending van de rechten en vrijheden van iedereen. Haar partij deed mee aan de demonstratie van zaterdagmiddag.

Monarchie: koning Filips VI heeft ook een duit in het zakje gedaan. Samen met de koningin, een voormalig nieuwslezeres van het journaal, bezocht hij Asturië, waar hij het vee bekeek etc. Tussendoor had hij het over de oude traditie van de Spaanse monarchie, en de grote betekenis van Karel I uit de zestiende eeuw. Dat is onze Karel V, de vader van Filips II. Deze koning had weinig respect voor de vrijheden van de Catalanen en dat weet men daar nog goed.

Lees hier een opiniestuk van Ada Colau in de Guardian.