Leipe shit ouwe

Een kwetterend nest keihard sprekende Surinaamse dames strijkt neer in de coupé. De jongste vrouw staart geconcentreerd naar het scherm van haar smartphone en voert op schreeuwtoon een ‘gesprek’.

Als direct naast haar gezeten mede-passagier lijkt de geluidstsunami aan mij gericht maar bij voorzichtige navraag knauwt de vrouw; “Met schoonmoeder!”. In mijn brein tuimelt de vraag voorbij “Is die doof dan?”, maar ik zwijg wijselijk. Even later blijkt uit allerlei andere volière-geluiden dat de betreffende schoonmoeder zich twee (!) zitplaatsen voor ons ophoudt.

Dat gedrongen vrouwtje kijkt dus simultaan naar haar scherm en voert een gesprek met achtergezeten schoondochter (hoe kleiner de mens hoe harder de stem?). Tevens voert ze een gesprek met haar kind dat aan de andere zijde van het gangpad zit. Ik besluit de exotische voorstelling achter mij te laten en begeef mij een stilte-coupé verder.

Daar gaat bij het volgende station, schuin tegenover mij, een man zitten met het relaxte zelfvertrouwen van de typische blije eikel. Een eind-veertiger die geforceerd gevatte straattaal bezigt. Vrolijk schalt ‘Gast’, ‘Ouwe’ en ‘Dude’ door het treinstel, hij zal zijn zoon wel aan de lijn hebben (alhoewel, die ‘lijn’ bestaat natuurlijk niet meer. Hoe vertalen we dat: Iemand in de ether hebben…?).

Het fascinerende bij dit soort figuren is hun volstrekt ontbrekende gevoel voor enige gêne. Op zeer luide gesprekstoon, alsof hij in de kroeg zit, met quasi-verontschuldigende geestige ‘Ik-kan-er-ook-niets-aan-doen’-blik zet hij het gesprek voort. Zijn drie medereizigers in ijzig, doodstil afgrijzen om hem heen. Hier geldt de ongeschreven wet van de luidruchtigste. Die veroordeelt de anderen tot een veelzeggend staren naar elkaar of naar het voorbijflitsend landschap. Het gesprek moet om onduidelijke redenen worden afgekapt maar gaat append vrolijk verder. De beller lacht zijn tanden bloot, daarbij weer die minzame glimlach van de volslagen idioot (In afgeleide toestand formuleren mijn hersenen de meest flauwe rijmelarijtjes). De gezichtsuitdrukking die wij volwassenen bij kinderen aanmatigend als ‘schattig’ typeren zie je bij een eind-veertiger vooral in vroeg beschonken toestand. En was dat nu maar het geval, dan had hij tenminste nog een alibi.

Wat is dat toch dat kinderlijk gedrag van volwassenen zo mateloos irriteert terwijl het ons bij kinderen alleen maar vertedert? ‘Spiegelneuronen’ zegt de wetenschapper, maar gedrag terugleiden naar een biochemische reactie is mij te gemakkelijk.”Fysiek is altijd psychisch!”, zei woordkunstenaar Kees van Kooten ooit in zijn onsterfelijke rol als ‘clichee-mannetje’. En hoewel een formidabele taalgrap natuurlijk ook een dooddoener van de eerste orde. Zou het dan puur in het taalgebruik liggen?

‘Kindsheid’ is een nachtmerrie-term die vroeger werd geplakt op alles dat op degeneratieve hersenstofwisseling wees. Dementie, Alzheimer en zelfs de meest rudimentaire vorm van ouderdomsverschijnselen werd op die grote hoop geveegd. Wellicht schuilt daarin die collectieve angst voor, en afwijzing van kinderlijk gedrag bij volwassenen. Dronkenschap, overdreven blijmoedigheid, joligheid, onmatig gedrag het boezemt ons angst in, irritatie en daarmee afkeer.

Enfin, terug naar de coupé die deze toepasselijke train of thought in gang zette. De beller is gelukkig uitgestapt en de tot nog toe werkeloze krant in mijn schoot roept mij toe. Op de pagina’s ‘Opinie en debat’ valt de kop ‘Korte lonten, lange tenen’ op. Het gaat over fysieke en mentale oververmoeidheid in een relatief welvarend land met een 40-urige werkweek.

Hypersensitiviteit zou een rol spelen, het informatie-bombardement op het Internet en de ‘socials’. Veel woorden op goudschaaltjes en zout op slakken. Één onwelgevallig woord is al genoeg voor een barrage aan agressiviteit.

Het papier kan dichtgevouwd. Een moment van zelfreflectie is misschien op z’n plaats. “Bewaar uw kalmte en gebruik uw gezond verstand”. Waar kwam die tekst ook alweer vandaan?