Leidt wokeness tot rassenscheíding?

Het Monster van Wokeness heet de nieuwe roman van Tofik Dibi. Het boek heeft veel aandacht getrokken. Een groot interview in de Volkskrant. Een optreden op vrijdagavond in OP1. Dibi laat van zich horen. Zijn boodschap: zonder een radicale voorhoede wordt het niks met de strijd tegen racisme en andere vormen van ongelijkheid. In de roman wordt dat duidelijk doordat de hoofdpersoon, Kawtar Karaman – als leerling-journalist in dienst van de NRC – zich op Twitter manifesteert als @Kannibelle.

In die tweede hoedanigheid ontmaskert zij een beroemde TV topkok, die op een private party op Kasteel Sint-Oedenrode een verstokte racist blijkt te zijn. Haar stiekem opgenomen filmpje explodeert op Twitter en de topkok verdwijnt van TV. @Kannibelle wordt op Twitter steeds invloedrijker. Door haar bekering tot social justice warrior ziet ze alles veel scherper. ‘Ik zie en hoor het overal. Whiteness.’ Het aantonen van ‘white privilege’ neemt steeds bizarder vormen aan. Daardoor vervreemdt Kawtar van haar beste vriendin, goudlokje Sophie. ‘Haar wereld is niet mijn wereld. Voor ons gelden twee verschillende sets van regels.’

Als Kawtar samen met Sophie op een terrasje zit en een mooie zwarte jongen langs loopt op New Balance sneakers zegt haar vriendin: ‘rapper’. ‘Toen hij dichterbij kwam, zag ik dat het mijn tandarts was. Ze was shook.’ Tja… heel erg geloofwaardig is het incident niet, maar zo kon het tussen Kawtar en Sophie natuurlijk niet goed gaan. Kawtar ziet in Sophie alleen nog maar white privilege en verborgen racisme; Sophie wordt van de weeromstuit bang voor haar vriendin. De hartsvriendinnen groeien uit elkaar.

Wat in de roman van Dibi wél geloofwaardig is, is het radicaliseringsproces van de hoofdpersoon die met haar dubbele identiteit van activist en journalist worstelt. Zij herleeft haar jeugd met ‘nieuwe ogen en oren’. Oude vernederingen, vormen van subtiele uitsluiting, maar ook herinneringen aan openlijke discriminatie herleven, met als dieptepunt een vechtpartij van haar vader met een racistische buurtgenoot, een vechtpartij die voor haar vader leidt tot een taakstraf, vlak voor zijn dood.

‘Lange tijd zocht ik de schuld voor de ruzie bij onszelf. Bij mijzelf. Had ik maar beter moeten uitkijken waar ik liep. Had ik maar meteen sorry moeten zeggen tegen die man. Dat was toen ik nog niet geleerd had naar de wereld te kijken met mijn eigen ogen. Ik keek door hun ogen. (…) Ik denk vaak terug aan die dag. Ik wist niet wat me overkwam. Nu weet ik dat wel. (…) Kawtar met de vragen is uitgegroeid tot @Kannibelle met de antwoorden. De voorbijgangers keken stil toe. Ze kozen zogenaamd geen kant, maar stonden toch achter de boze witte man. Door geen vinger uit te steken of geen woord te zeggen, maakten ze een keuze.’

En zo ontwikkelt de schaamte en het verdriet zich tot een alles verzengende woede, tot een haat die @Kannibelle doet twitteren: @Kannibale ‘Geef mij maar een openlijke racist. Dan weet ik tenminste waar ik aan toe ben. Het is ‘die stille meerderheid’die aan de kant staat die het echte gevaar zijn.’

@Kannibelle twittert maar door en met veel succes. @RTL-Nieuws meldt: ‘Bart Smit stopt per direct met seksistische folder.’

Het einde kondigt zich aan als @Kannibelle twittert: ‘gaybar Queen boycot hiphopmuziek in het weekend om witte gays te behouden en QoC [queers of color, M.F.] buiten de deur te houden #NoQueen’. Deze tweet leidt tot ophef en tot demonstraties voor de Queen. Kawtars chef bij NRC stuurt haar een app: ‘De toestand bij die gay bar verdient nu echt onze aandacht. Maak jij een impressie van de demo inclusief quotes van de eigenaar + demonstranten voor morgen?’

Uiteindelijk leidt het er toe dat de gay bar zijn deuren moet sluiten. Het incident is een overduidelijke verwijzing naar de disco De School in Amsterdam West, die moest sluiten na protesten tegen een te wit personeelsbeleid. In de roman van Dibi loopt het anders af. Het verhaal over de booycot van hiphopmuziek blijkt fake nieuws, ingestoken door een wraakzuchtige ex van de eigenaar.

Maar @Kannibelle dendert door: ‘Ik ga niemands voeten meer kussen voor basic human decency.’ Daarop volgt haar aanval op ‘het redelijke midden’: ‘Die lafaards probeerden ons eerst te negeren. Daarna lachten ze ons uit. Daarna bevochten ze ons. Toen dat allemaal niet hielp, toen ze er achter kwamen dat ze niet om ons heen konden, jatten ze ons verhaal. ‘Óns werk kwam op hún CV. Wij? Wij worden vervangen door een of andere gepolijste white dude met een podium.’

Bij OP1 verklaarde Dibi dat hij met die ‘white dude met een podium’ ook Arjen Lubach en Mark Rutte op het oog had. En zo blijken Geert Wilders en @Kannibale uiteindelijk dezelfde vijand te hebben! Het loopt natuurlijk niet goed af, maar het eind is te spannend om dat hier te verklappen.

Het Monster van Wokeness is een ontregelende roman die laat zien hoe de social justice warriors door haat gedreven activisten zijn, wier radicalisme uiteindelijk leidt tot een verwerpen van hun eigen idealen. At the end of the day kiezen ze voor een gesegregeerde samenleving. Als Kawtar Karaman met een zwarte woke vriendin op het terras zit vallen hun ogen op een gemengd koppel. ‘Een zwarte man en een witte vrouw. Ook zonder haar rollende ogen denk ik wat Huda denkt. Ik denk het ook automatisch. (…) Sophisticated black guy en een of andere Chantal.’ Interraciale relaties zijn verdacht geworden. Het woke radicalisme eindigt met een raciaal gegesegreerde samenleving.

De schrijver van ‘Het Monster van Wokeness’ ziet dat ook, maar schrikt terug voor deze slotsom. Hij probeert zich aan deze dwingende conclusie te onttrekken door Goudlokje en Kawtar op het einde van de roman weer tot elkaar te brengen. Maar dit happy end is weinig geloofwaardig en kan de ongemakkelijke waarheid niet verbloemen dat het door haat gedreven idealisme van de social justice warriors uiteindelijk in zijn tegendeel verkeert.