Leg de slachtoffers uit wat er niet meer te snappen valt bij het UWV

De SP heeft recent een zwartboek over het UWV openbaar gemaakt. Een verzameling van schokkende ervaringen van ernstig gedupeerde slachtoffers die een grote gelijkenis vertoont met wat de slachtoffers van de toeslagenaffaire is overkomen. Met één heel groot verschil. De chaos bij het UWV is voor 100 procent te wijten aan slechte wetgeving en slechte informatie over hoe de vork daadwerkelijk in de steel steekt in individuele probleemsituaties. Dat valt het UWV in haar uitvoeringsbeleid en communicatie naar de gedupeerden en de politiek als wetgever zeer kwalijk te nemen.

De bestuursvoorzitter van het UWV, de heer Maarten Camps, gaf in een recent televisie-interview glashelder aan dat het UWV als uitvoeringsinstantie gebonden is aan wetgeving. Waarin naar zijn oordeel de menselijke maat onderbelicht blijft. Een nuchtere uitleg van een overheidsfunctionaris die zich strikt dient te houden aan de wet. Maar ook bewijst dat het UWV niet eerlijk en duidelijk wil communiceren naar haar klanten als er een probleem ontstaat in een individueel geval.

Dan kan je als gedupeerde een klacht indienen. Vaak is dat het begin van een eindeloos traject van steeds meer oplopende frustraties. Zoals in het zwartboek glashelder geïllustreerd werd. Frustraties en onbegrip die volstrekt onnodig zijn als het UWV eerlijker en duidelijker zou communiceren naar deze gedupeerde klanten van ze.

Die klanten zijn niet dom en snappen het vaak heel goed als de zaken zoals ze werkelijk zijn aan hen eerlijk worden uitgelegd. Zoals de door elke burger volstrekt niet te snappen situatie dat bij een een onterecht ontvangen UWV uitkering niet het netto bedrag, dat het slachtoffer heeft ontvangen, terugbetaald moet worden maar het bruto bedrag. Ga dit probleem maar eens uitleggen aan een niet juridisch geschoolde burger. De uitleg over dat verschil tussen netto en bruto is namelijk heel simpel. Zo bleek uit het interview met de UWV voorzitter die aangaf dat de gedupeerde het verschil tussen het nettobedrag en het bruto bedrag bij de belastingdienst moet terugvragen.

Als dat als antwoord direct door het UWV aan elke gedupeerde wordt gemeld, weet die direct zonder omwegen waar deze feitelijk aan toe is. Maar die heeft vanzelfsprekend dan nog geen oplossing voor het ontstane betalingsprobleem om zelf eerst dit brutobedrag voor te moeten financieren. Daarvoor moet dan een andere overheidsinstantie of een gemeente benaderd worden om niet snel geheel kopje onder te gaan. Zoals met zeer veel toeslagen slachtoffers gebeurd is.

Dit terugbetalingsprobleem is niet het belangrijkste probleem dat vanuit het UWV en de politiek duidelijker gecommuniceerd moet worden. De naamgeving van het woord arbeidsongeschiktheidsuitkering is voor burgers verwarrend als ze er een beroep op doen vanuit hun individuele ziektegeschiedenis. De overheid en politici houden altijd angstvalig hun mond als het om gedupeerde slachtoffers gaat die objectief gezien zeer ernstig ziek zijn en toch niet, of slechts voor een klein gedeelte in aanmerking kunnen komen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Die gedupeerden zijn terecht vaak woedend als hen dat als ernstige zieke overkomt. De reden is heel eenvoudig uit te leggen maar dat gebeurt gewoon niet.

Een arbeidsongeschiktheidsuitkering heeft namelijk slechts heel weinig te maken met de ziekte waar iemand aan lijdt maar hoofdzakelijk met het verlies in inkomen als gevolg van de ziekte. Dus iedereen die al een laag inkomen heeft kan door zijn ziekte in inkomen slechts in zeer geringe mate nog terugvallen naar het absolute minimuminkomen dat een werknemer moet kunnen verdienen. Die zal omdat die al een relatief laag inkomen heeft, heel moeilijk de minimale grens van een arbeidsongeschiktheid percentage van 35% of meer kunnen behalen. Dat heeft dus helemaal niets met de ziekte te maken maar met het inkomen van voor de ziekte en de inkomensdaling dat na de ziekte op papier nog in een functie verdient kan worden.

Om het in een voorbeeld helder weer te geven. Een chirurg die door een herseninfarct zijn werk niet meer kan doen valt in zijn inkomen direct terug naar een functie met een aanzienlijk lager loon. Die haalt dus gemakkelijk een hoog afkeuringspercentage voor een uitkering. Maar de werknemer die gezond ongeveer het minimumloon verdient en een vergelijkbaar herseninfarct verkrijgt valt maar heel bescheiden in zijn loon terug. Of in het geheel niet. Dan haalt deze werknemer maar een heel gering afkeuringspercentage dat niet eens boven de verplichte minimumdrempel uitkomt. Dat is de terechte ergernis en frustratie bij die groep laagbetaalde werknemers als ze ziek worden.

Zolang over deze feitelijke onrechtvaardigheid rond het begrip ziekte in ons systeem door politiek en overheid niet eerlijk en transparant wordt gecommuniceerd kun je zwartboeken opstellen tot je een ons weegt. Voor de SP was het beter geweest als ze naast de verzameling van klachten ook dit onderwerp eens breed in de publiciteit hadden gebracht. Dat scheelt een hoop werk voor de UWV klachtenambassadeurs. Een prachtige naam voor functionarissen die in de kern niets kunnen oplossen over wat er in de wetgeving totaal fout zit.