Leert Nederland van de Britse verkiezingen?

Voor velen zal de Britse verkiezingsuitslag een milde schok zijn geweest: waarschijnlijk hielden de meeste mensen rekening met winst van de conservatieven, maar ze hadden niet verwacht dat de Tories zo’n grote meerderheid zouden behalen. De schok van de exit poll lijkt inmiddels enigszins gedempt, maar het verhaal is duidelijk. Alexander Boris de Pfeffel Johnson is de grote winnaar, Jeremy Corbyn de grote verliezer. Kunnen we in Nederland iets leren van deze verkiezing?

Meer mensen stemden tegen Brexit dan ervoor Laten we gelijk beginnen met een kleine nuance van de overwinning: ‘slechts’ 43,6% van de stemmen gingen naar de Conservatives. Sterker nog, Labour (32,3%) en de Liberal Democrats (11,5%%) hebben samen meer stemmen behaald. The Brexit Party van Nigel Farage haalde 2% van de stemmen (en geen enkele zetel). Opgeteld haalden de tegenstanders van Brexit* meer stemmen dan de Brexiteers.

Maar alsnog hebben de Tories een zetelmeerderheid. Hoe komt dat? In het Verenigd Koninkrijk wordt een meerderheidsstelsel gebruikt. Dat betekent dat er per district een meerderheid behaald moet worden om de zetel te krijgen. Dit wordt ook wel een ‘ Winner takes all ’-systeem genoemd, omdat de rest van de stemmen er dan niet meer toe doet. Het resultaat is dat sommige partijen veel minder stemmen nodig hebben per zetel. De Liberal Democrats hadden namelijk per zetel meer dan 12 keer zo veel stemmen nodig als de Scottish National Party (SNP). De Green Party zelfs 33 keer zo veel.

In Nederland werkt dat natuurlijk heel anders. Met 10% van de stemmen, krijgt een partij ongeveer 10% van de zetels. Er zijn voorstanders van het meerderheidsstelsel, maar vooral de kleinere partijen in Nederland mogen blij zijn met ons systeem van evenredige vertegenwoordiging. Als wij eenzelfde systeem hadden gehad als het VK, zou de VVD nu 106 zetels hebben en de PvdA nul.

It’s the message, stupid Dit waren de Brexit-verkiezingen. Alle steunbetuigingen van beroemdheden , grassroots organizing en sociale media hits van Labour ten spijt, het is ze niet gelukt om deze verkiezingen over iets anders te laten gaan. Klimaatverandering, zorg, nee, Brexit was het belangrijkste onderwerp. Het grote probleem van Labour was dat het voor veel mensen lang onduidelijk was aan welke kant ze nou stonden. Op Twitter grapten mensen dat Jeremy Corbyn misschien nu eindelijk gaat zeggen wat hij wil— leave of remain ?

Boris Johnson had, in tegenstelling, een bericht dat voor veel kiezers duidelijk klonk: Get Brexit done. Hij herhaalde het ad nauseam. Veel mensen zijn Brexit onderhand zat, dus het maakte hen niet zo veel uit dat het nog helemaal niet duidelijk is wat Brexit precies zal betekenen. Dankzij deze pakkende spreuk bleek het ook niet uit te maken dat Johnson niet kwam opdagen voor belangrijke debatten, een koelkast indook om vragen te ontwijken, en dat hij weigerde om naar een foto te kijken van een kind dat op de vloer van een ziekenhuis moest slapen. Get Brexit done was het enige dat telde. Het maakte zelfs niet uit of de tekst in Comic Sans werd geschreven.

Wat was de boodschap van Labour? Blijkbaar was dat It’s Time for Real Change , maar dat moest ik opzoeken. Er is een parallel te trekken met de verkiezing van Donald Trump. Ook hij had hele eenvoudige berichten voor de kiezer: Build the wall. Lock her up. (En ook hij werd verkozen dankzij een meerderheidsstelsel.) Wat was de slogan van Hillary Clinton? Ik dacht dat het “ I’m with her ” was, maar nader onderzoek toont aan dat het “ Stronger together ” was . We kunnen ook een parallel trekken naar onze Tweede Kamerverkiezingen van 2017 waar de VVD won met “Normaal. Doen.” Zij deden het zelfs met maar twee woorden.

Opmerkelijk is wel dat de slogans van Johnson en Trump redelijk concreet zijn. Brexit afmaken en een muur bouwen zijn een stuk grijpbaarder dan de boodschappen van hun rivalen. I’m with her? Time for real change? Wat betekent dat?

De vraag is nu welke Nederlandse partij in 2021 met de perfecte slogan komt, en wat die zal zijn. “Meer huizen bouwen”, “vroem vroem”, of toch gewoon “geen gezeik, iedereen rijk”?

Media, houd je rug recht Heeft Boris gewonnen ondanks, of dankzij zijn leugens? Hij vertelde dat zijn regering 50.000 extra verplegers zou aannemen en 40 nieuwe ziekenhuizen zou bouwen. Beide claims zijn door factcheckers als onwaar beoordeeld. Onderzoek toonde aan dat 88% van de advertenties van de Conservatives misleidende claims of erger bevatten. De hele campagne hing aan elkaar van leugens en halve waarheden. De monsterzege kwam er.

Er wordt wel eens gezegd dat we in een post-truth society leven. De waarheid maakt echter wel degelijk uit, maar dan moeten politici daar wel aan worden gehouden. De media spelen hierin de belangrijkste rol. Dat betekent niet alleen factchecken, maar ook zaken benoemen zoals ze zijn en politici verantwoordelijk houden.

Deze verkiezingen lieten weer eens zien hoe gepolariseerd het Britse medialandschap is, met een voorpagina van The Sun waarin Labour Marxist werd genoemd en waar Boris Johnson als redder in nood werd afgebeeld. De BBC, normaliter toonbeeld van onpartijdigheid, nam tot tweemaal toe de moeite om met bewerkte videobeelden Boris Johnson in een positief daglicht te zetten. Ze verontschuldigden zich, maar noemden het foutjes en spraken niet van opzet. Leugens werden vaak “false claims” genoemd.

Er werd ook duidelijk dat de media hebben gefaald om politici verantwoordelijk te houden. Johnson kwam niet opdagen voor debatten en interviews. Tot nu toe onderwierp iedere politiek leider zich aan een half uur pittige vragen van Andrew Neil , maar Johnson deed dat niet. Neil daagde hem zelfs uit: “Onze premier zal van tijd tot tijd moeten opkomen tegen Trump, Putin, en Xi. Dan is het toch niet te veel gevraagd dat hij een half uurtje moet opkomen tegen mij.” Boris negeerde het. Er gebeurde niets. Hij won de verkiezing.

In Nederland is er weinig reden voor hoop op beter. Zo is nu.nl onlangs gestopt met hun taak als fact checkers voor Facebook op, omdat ze uitspraken van politici niet mogen beoordelen. Thierry Baudet kwam vaak niet opdagen voor belangrijke debatten tijdens verkiezingscampagnes, en in de Tweede Kamer is hij vaak ook niet te vinden.

Het ergste was misschien nog wel de farce van het debat dat Pauw organiseerde tussen Mark Rutte en Thierry Baudet. Een debat tussen rechts en extreemrechts is natuurlijk geen debat.

Baudet uit regelmatig claims die niets met de werkelijkheid te maken hebben. Forum voor Democratie radicaliseert, maar slechts weinigen benoemen het. Ze komen overal mee weg. Sterker nog, ze krijgen bijna iedere avond een podium om op landelijke TV onzin uit te kramen. Misschien is er straks zelfs een hele omroep voor klimaatontkenners en omvolkingssamenzweerders.

Dus, media, wanneer een politicus liegt, noem het dan alsjeblieft een ouderwetse leugen, niet een valse claim. Wanneer een politicus niet komt opdagen voor een debat, laat dat dan niet onbestraft. Wanneer politici radicaliseren, benoem dat. Heb eer in je werk en laat politici niet overal mee wegkomen.