'Leer ons democratie'

Eerst wilde ik als titel nemen ‘Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap’. De leuzen dus waarmee enige eeuwen terug vooral jongeren in hun opstand tegen het onderdrukkende absolute koningschap bij hun ‘Franse Revolutie’ de grondslag legden voor de democratie, die nu in zeer veel landen in de wereld het heersende systeem is. Soms niet al te perfect florerend, zoals bij ons uit het Kamer-debat eind april blijkt over of naar aanleiding van de door de Kamer gewenste publiekmaking van de kabinetsnotulen.

Het deed me wat denken aan toen ik eens onderzoek deed als antropoloog in Zimbabwe en universiteitsdocenten daar me vroegen: ‘Leer ons democratie’. Ze vroegen me dit, omdat hun president Mugabe te veel dacht in termen van het zijn van een stamhoofd en zo eerst bij zijn dood meende te kunnen afreden. Ik adviseerde hen onder andere de broederschapsgedachte en (dus) de samenwerking centraal te stellen en ook de oppositieleider veel status te geven. Dit laatste, opdat de president zich wat gemakkelijker zou neerleggen bij een naderende verkiezingsnederlaag.

Bij ons is dat anders, wij hebben geen tweepartijen-, maar een coalitie-systeem. Goede samenwerking is daarbij van belang maar zeker ook dualisme tussen de machten. Het kabinet en de premier komen veel in de publiciteit en ogen zo veel macht te hebben, maar in wezen is het door het volk gekozen parlement het hoogste orgaan en tevens belast met controle op de macht. Als ministers zich te veel bemoeien met ‘lastige’ Kamerleden, gaan ze al gauw hun boekje te buiten. Koester dus, zou ik zeggen, niet alleen de democratie maar ook het dualisme tussen regering en parlement.

Er komt nu waarschijnlijk een kabinetsprogram op hoofdpunten of misschien is het er al. Het is goed dualisme, als eerst de fracties zich daarover buigen, ook de fracties van de mogelijke coalitiepartijen en dat in tweede instantie in het kabinet de ministers dat doen. De partijen, ook die van de coalitie, moeten daarna via hun Kamerleden alle vrijheid hebben om constructief-kritisch te kunnen reageren op de uitwerking van het regeringsprogram.

Het aprildebat leerde ons weer eens hoe belangrijk het dualisme is. Misschien leerde het ook aan de progressieve partijen om mild te zijn over de gemaakte dualistische fouten en deelname aan het kabinet aan te durven, ook al kan men er niet onderuit dat dit weer wordt geleid door de huidige premier. Sociale en klimaatgerechtigheid zijn binnen het kabinet beter te bereiken dan er buiten.