Laten orthodoxen hun onderwijs zelf bekostigen en hun materiaal vervaardigen

De vrijheid van onderwijs is een groot goed, zegt Onderwijsraad-voorzitter Edith Hooge. Maar in het advies aan het kabinet,  Grenzen stellen, ruimte laten,  stelt de raad dat die vrijheid moet worden beperkt, bijvoorbeeld als het gaat om structurele discriminatie van vrouwen, lhbti-ers en andersdenkenden. Aanleiding voor het advies is volgens Hooge de ‘discussie over artikel 23 die telkens oplaait’ naar aanleiding van praktijken bij orthodoxe scholen.

Hierin bevindt de Onderwijsraad zich in een onmogelijke spagaat tussen enerzijds het bepleiten van een veilige omgeving voor leerlingen en docenten en anderzijds artikel 23 ongemoeid laten vanwege het politieke taboe. Weliswaar is artikel 23 in de praktijk een dode letter – het overgrote merendeel van het bijzonder onderwijs heeft het volstrekt niet nodig. Maar het heeft voor sommige gelovigen een hoge symbolische waarde en voor de kleine minderheden onder hen vormt het steevast een vrijbrief tot discrimineren.

Want volgens deze Gideonsbenden is de vrijheid van onderwijs onlosmakelijk verbonden met de constitutionele vrijheid van godsdienst en hun religieuze plicht de aanwijzingen uit hun heilige, geopenbaarde teksten zo letterlijk mogelijk op te volgen.

Eenzelfde spagaat zien we bij de grote educatieve uitgeverijen en het basisonderwijs. Enerzijds de roep om onderwijsmateriaal te dekoloniseren, diverser en inclusiever te maken. Anderzijds de zware lobby van orthodoxe gereformeerden om leermiddelen aan te passen aan hun religieuze opvattingen. Vermijd regenbooggezinnen, sporten op zondag, vrouwelijke predikanten en de evolutieleer.  We zitten midden in de Kinderboekenweek. De kleine orthodoxen hebben pech, als je ziet wat voor hen allemaal niet mag: weerwolven, geesten, spoken, duivels, zombies, buitenaardse wezens en tot heks gemaakten. Tot leven gekomen speelgoed mag evenmin.

In tegenstelling tot de Onderwijsraad opereren de uitgeverijen echter stiekem. Ouders, scholen en overkoepelende onderwijsorganisaties bleken zich absoluut niet bewust van de religieuze censuur. Onderwijsexperts keuren de werkwijze van de uitgeverijen dan ook sterk af.

Waarom wordt ons onderwijs anno 2021 gegijzeld door een Gideonsbende met opvattingen die haaks staan op onze wetten, regels en praktijken?

Aleid Truijens ziet de praktijk van de uitgeverijen als het resultaat van een lethale combinatie van de orthodoxe lobby en de markt, met een ministerie dat wegkijkt en een inspectie die dommelt.

Daar zit iets in, maar er is meer aan de hand. Want nu blijken ook de redacteuren van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV21) gezwicht voor de orthodoxe lobby. In 2004 werd besloten om de hoofdletters te schrappen in de voornaamwoorden die verwijzen naar God en Jezus (‘Hij’, ‘Zijn’). Dit op wetenschappelijke gronden. In de brontalen Hebreeuws en Grieks ontbreken die hoofdletters en in het Nederlands doken ze pas op in de achttiende eeuw op, dus ver na de Statenvertaling. Het motief voor de terugkeer van de hoofdletters was dat de vertaling de standaardbijbel moet zijn voor alle kerken in Nederland. Onzin, voor ongelovigen en veel gelovigen zijn die hoofdletters volkomen gedateerd.

Waarom toch weer die orthodoxe eisen honoreren? Er bestaat nu eenmaal een schroom jegens religieuze minderheden. Bij de mainstream gelovigen bijvoorbeeld, omdat de orthodoxen opvattingen verkondigen die gemeengoed waren onder hun overgrootouders in de dagen van de Mannenbroeders en het Rijke Roomse Leven. Bij anderen omdat ze orthodoxie verwarren met spiritualiteit. Die positief afsteekt tegen ‘westerse rationaliteit’. De meeste bezwaren tegen geboortebeperking, abortus, en (vormen van) euthanasie zijn dan ook op religieuzerige motieven gebaseerd.

Terug naar het onderwerp. Homofobe voetbalhooligans en misogyne bloggers oogsten kritiek en de eis om vervolging. Bij soortgelijke uitingen uit de gereformeerde en islamitische hoek, schiet men al gauw in de stand van ‘respect voor minderheden’ en de eis om ze ‘te beschermen tegen kritiek’. Rechtsongelijkheid, derhalve.

Een nieuw kabinet zou eindelijk artikel 23 moeten afschaffen. Laten de orthodoxen hun onderwijs voortaan zelf bekostigen en zelf hun materiaal (doen) vervaardigen.