Laten de Verenigde Naties graanexport uit Oekraïne organiseren samen met landen het zuiden

De NAVO en de EU zijn in het conflict teveel partij om een positieve rol te kunnen spelen.

Als de graanexport van Oekraïne blijft stokken leidt dat overal ter wereld tot voedselproblemen. De marktprijs van graan is al verdubbeld. Dat zal niet alleen gevolgen hebben voor de menselijke consumptie maar ook voor het veevoer. Tegelijkertijd heeft de oorlog een hausse veroorzaakt in de prijzen van kunstmest. Dat is een ramp voor boeren in arme landen die nu onvoldoende geld hebben om hun akkers te bemesten. Bijna overal in de wereld zijn lokale variëteiten vervangen door nieuw ontwikkelde, die een veel betere opbrengst geven maar zonder kunstmest slecht gedijen. Dat bedreigt de in de afgelopen decennia door zoveel landen zwaar bevochten voedselzekerheid. 

Gabrielus Landsbergis, de minister van Buitenlandse Zaken van Litouwen, gaat nu de boer op met een noodoplossing: hij wil een coalitie van landen bijeen brengen die de export van Oekraïens graan over de Zwarte Zee beschermen. De vrachtschepen zouden dan de vlag van de Verenigde Naties of de Wereldhandelsorganisatie kunnen voeren. Volgens de minister zou ook Nederland een rol kunnen spelen. Hij is er overigens geen voorstander van als de NAVO zich met het beschermen van de schepen belast.

Tot nog toe heeft Landsbergis weinig handen op elkaar gekregen. De Verenigde Staten moeten er weinig van hebben omdat dit beschermen veel weg heeft van een oorlog ter zee tegen de Russische vloot, die de zee voor de kusten van Oekraïne en de haven van Odessa beheerst. 

Een dergelijke actie zou tot een wereldoorlog leiden tenzij Rusland bereid is de graanexport uit Oekraïene havens te dulden.

Daar heeft Rusland belang bij. Op het moment ondersteunt ongeveer de helft van de wereld Oekraïne door middel van wapenleveranties en/of het toepassen van sancties. De andere helft doet daar niet aan mee. Veel regeringen houden liever afstand tot dit conflict. Een aantal van hen worden direct door het gebrek aan graan op de wereldmarkt getroffen. Egypte en de meeste landen in Oost-Afrika zijn daarvan duidelijke voorbeelden. Zij hebben er groot belang bij dat de exportstromen weer op gang komen. Rusland heeft van zijn kant zo al genoeg vijanden. Als het meewerkt aan het tegengaan van hongersnood in Azië en Afrika zal het daar zijn imago (nog meer) verbeteren.

Het plan van Landsbergis zou uitvoerbaar zijn als Europese Unie en NAVO zich op een afstand houden maar de uitvoering over laten aan belanghebbende landen die nu door gebrek aan graan ontregeld dreigen te raken, zoals Egypte of de meeste staten op de kust van Oost-Afrika.

De Verenigde Naties zijn de meest aangewezen organisatie om de graanexporten ter hand te nemen. Alle activiteiten vinden plaats onder de vlag van de Verenigde Naties. Ze wappert op de graanschepen die de VN op grote schaal chartert. Rusland en Oekraïne gaan allebei akkoord met de vorming van een vrije vaarroute naar de Bosporus aan de andere kant van de Zwarte Zee. Blauwhelmen uit Afrikaanse en Aziatische landen zorgen voor de bewaking en zien erop toe dat Rusland noch Oekraïne de corridor en de graanexport voor oorlogsdoeleinden misbruiken. Marineschepen van belanghebbende landen beschermen de vrije vaarroute. India en Egypte zouden goede kandidaten zijn voor deze dienstverlening. Ook zij functioneren onder de vlag van de Verenigde Naties. 

De eerste stap is natuurlijk het verkrijgen van toestemming uit Moskou én Kiev om een corridor op de Zwarte Zee te openen. Daar kunnen EU en NAVO zich beter niet mee bemoeien. Wij zijn te veel partij in dit conflict. Het voortouw moet genomen worden door de Verenigde Naties en de landen die in problemen komen door de stokkende exporten van graan en kunstmest. 

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis