Laat ons vrij zijn

Het Beste Idee is een bundel waarin een groot aantal wetenschappers, journalisten, schrijvers, filosofen en kunstenaars vertellen wat zij het beste idee vinden dat ze het afgelopen jaar hebben gehoord, gelezen of bedacht. Joop publiceerde de afgelopen weken een selectie uit die bijdragen. De laatste is van Francisco van Jole, over een vrij internet.

Ello presenteerde zich in de zomer van 2014 als ‘marketing-vrij’ sociaal netwerk. Want, zo herhaalden ze een populaire internet wijsheid: wanneer een dienst – zoals Facebook – gratis is, dan ben jij zelf het product . En de gebruikers van Ello zijn het zat om een product te zijn.

Eerst werd de burger omgetoverd tot consument en nu, door de fijnmazige marketingmogelijkheden van internet, is de consument een product. Facebook bijvoorbeeld verkoopt je gedragsgegevens aan adverteerders buiten Facebook, zodat je op je favoriete kattensites advertenties krijgt te zien die zijn gebaseerd op je likes. Of erger. Maak op Facebook bekend dat je relatie verbroken is en je krijgt dating-advertenties. Eigenlijk hoeven ze daar niet op te wachten, want Facebook weet soms al eerder dat je relatie op springen staat dan jijzelf. Zoals Google ook meer over je weet dan je denkt, bijvoorbeeld wat je onbekende verlangens zijn. Daar heb je immers vast wel ooit iets over opgezocht.

Toen de internetrevolutie eind vorige eeuw doorbrak, werd door de goeroes gepredikt dat dit het einde van de middle man was. Weg met de makelaar, winkelbediende, assuradeur, reisbureaumedewerker, et cetera. Maar de middle man verdween helemaal niet, die werd gewoon van software. Facebook, Uber, Airbnb, noem ze maar op. Met als kenmerk dat hij alles verzamelt en nooit meer iets vergeet. Het is bij wijze van spreken indringender dan een makelaar die de rest van je leven in je kledingkast schuilt.

In die zin is Ello het beste idee dat je kunt bedenken. Jammer dat het niet gaat werken. Want ook Ello heeft investeerders en die willen winst. Als Ello een succes is, is de kans groot dat ze de dienst verkopen aan Facebook. Daar gaat je leven, het is handelswaar.

Het zou goed zijn als er software kwam die je helpt bij alles wat je online doet, maar die je kunt vertrouwen omdat alleen jij de gegevens beheert. Die communiceert met alle diensten, maar ze nooit meer vertelt dan nodig is. En die de gegevens overal vernietigt als ze niet meer nodig zijn. ‘Informatie wil vrij zijn’, riepen de hackers begin jaren ’90. Nu is het tijd dat de gebruiker weer vrij wil zijn.

Francisco van Jole is eindredacteur van Joop