Laat de dieren met rust, voorkom nieuwe uitbraken

In een periode van een wereldwijde ramp is vanzelfsprekend de eerste aandacht gericht op het helpen van slachtoffers en zorgen voor het indammen van verdere verspreiding. Maatregelen om de gevolgen van de crisis voor de mens te verkleinen. Dat is de begrijpelijke eerste focus.

Toch is het juist ook in deze fase nódig om te kijken naar de toekomst. Hoe is een volgende internationale gezondheidscrisis te voorkomen? Niet door steeds één nieuw vaccin voor een recent virus.

Daarvoor moet toch echt naar de oorzaken worden gekeken. Voor preventie op lange termijn is een paradigmawisseling noodzakelijk. De virusoverdracht een halt toeroepen. Een andere kijk op het andere dier: van vleesobject naar levend subject.

We leven met tijdbommen op markten en in stallen, door menselijke interventies in de natuur. Na alle virussen van de afgelopen 40 jaar moet het inzicht komen dat er na de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog een einde moet komen aan de oorlog die nog steeds bestaat. De oorlog tegen dieren.

In een oorlog vecht je tegen de vijand om vrede te bereiken voordat wederopbouw mogelijk is en veiligheid te garanderen. Maar wie is op termijn de werkelijke vijand van de volksgezondheid?

Wij, we zijn bezig met gevaarlijk gedrag door het uitbuiten van de natuur en door dieren te kwetsbaar te maken. Met intensieve contacten die kunnen leiden tot ernstige gevolgen voor de mens.

De omgang met dieren is niet langer alleen een ethische kwestie maar ook een economische en een maatschappelijke. De volksgezondheid wereldwijd is in het geding.

De grootste bedreiging voor de mens is namelijk de mens zelf. Niet het virus is de boosdoener. Aids, Ebola, SARS en nu het nieuwe Chinese coronavirus zijn ziektes ontstaan door de menselijke penetratie in de natuur. De relatie mens – dier is verziekt, zorgt voor geweld tegen dieren en ook, in de vorm van zoönosen, tegen onszelf. Vernietiging en zelfvernietiging, laten we eerlijk zijn. Daar zijn politieke en maatschappelijke debatten en dialogen voor nodig. Hoe verder na deze crisis? Toch niet zonder veranderingen en aanpassingen?

Virologen zijn het er al lang over eens. Zij zeggen dat er steeds meer risico’s zijn op pandemieën. Het gevaar ligt niet alleen in Azië en Afrika. Ook elders. Hier bij ons.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is duidelijk: een overgroot deel van de verwekkers van infectieziekten komt van dieren. Het is niet hun schuld. Want die infectieziekten zijn dikwijls overdraagbaar van dier naar mens. Zo spreken we van zoönosen. Het zijn tijdbommen die kunnen afgaan in dichtbevolkte gebieden. Met de internationale mobiliteit is een virus snel overal op de wereld. Met 7 miljard mensen is er een wereld voor virussen te winnen die wij kunnen verliezen.

Dodelijke virussen die de kans krijgen te ontstaan doordat dierenkwelling, hygiëne, dierconcentraties en overdadige vleesconsumptie hand in hand gaan. Ziektes die komen aanwaaien en overwaaien omdat we te vaak de andere kant opkijken en verkeerde prioriteiten stellen.

Het stille wachten is bijvoorbeeld op de vogelgriep. Of een ander influenza- of een coronavirus. Dan gaat het pas erg mis. Een volgende pandemie die deze Chinese corona virus doet verbleken. Een gemuteerd virus kan voor mensen namelijk een sterftepercentage hebben van 40 tot 60 procent. Dan zijn alle maatregelen die nu worden genomen kansloos. Het einde van culturen, economieën en sociale structuren.

We kijken met open ogen naar de uitbraak, kopen mondkapjes, hopen dat de gevolgen meevallen en gaan naarstig op zoek naar een vaccin. Terwijl de echte oorzaken geen aandacht krijgen.

In 1981 zag Aids het licht. Een dodelijke ziekte. Twee jaar later werd het virus gevonden dat aids veroorzaakt. Het Humane Immunodeficiency Virus. Op deze aarde zijn nu meer dan 37 miljoen mensen met hiv. Het aidsvirus komt oorspronkelijk voor bij apen. Vervolgens is het bij de mens gekomen door de jacht op en de handel in apen, het eten van bushmeat (oa apenvlees) en het kappen van het Afrikaanse regenwoud. Omdat de mens in de natuur ingreep en blind was voor mogelijke consequenties.

Ebola sloeg eerder toe dan Aids. In 1976 bij de rivier de Ebola in Kongo, vandaar de naam. Ook bij dit virus is de bron dus te vinden in Afrika. Bushmeat is de oorzaak van ebola. Vleermuizen en apenvlees omdat we grenzen hebben overschreden.

Het SARS-virus dook in 2002 en 2003 op. SARS coronavirus (SARS-CoV) is een diervirus, mogelijk van vleermuizen, dat zich verspreidt naar andere dieren, waaronder de civetkatten. Deze dieren zijn een ‘delicatesse’ in China. Maar ook in wasberen is het virus te vinden. En in China eten ze echt alles. Tijdens het fokken, slachten en ook tijdens het koken van de dieren kan er sprake zijn van kruisbesmetting.

Na deze uitbraak in 2003 werd gezegd dat zoiets als SARS opnieuw kan gebeuren, maar dat de maatregelen tegen een virus heel goed zouden zijn. Zeventien jaar later is het dan weer zo ver. Het nieuwe coronavirus komt zeer waarschijnlijk van vleermuizen waarbij het naar andere dieren is gegaan die op de Huanan Seafood Market in Wuhan werden verkocht.

Voor eventjes ontstaan spooksteden, op andere plekken veel mondkapjes, mensen worden ziek, sommige ziekenhuizen komen vol te zitten, er is paniek, want het gaat om de mens, wetenschappers zoeken naar een remedie en na een paar maanden keert de rust terug. We huilen uit, treuren om de slachtoffers, zonder bezinning.

We hebben weinig tot niets geleerd. Op deze naïeve en immorele voet doorgaan betekent dat er niets gaat veranderen voor de mens en het andere dier. Wachten op de dood die de dood van Godot heet en wel komt. Op markten in China, de bush in Afrika of de stallen in Europa. Een virus in een nieuwe jas met waarschijnlijk een veel dodelijker aanval. De stad, het vlees, het virus en de dood.

We richten onze pijlen nu op het voorkomen van verspreiding, de zorg in stand houden, het aantal slachtoffers beperken en een vaccinatie voor de toekomst. Te begrijpen en juist, maar de beste preventie voor later is een andere keuze maken.

Nog steeds zijn de markten met levende dieren potentiële bronnen van groot gevaar. Groter dan andere gevaren. Er moet zo snel mogelijk een verbod komen op deze markten. Internationale druk is essentieel.

Maar er is meer nodig. Om in de toekomst dit soort pandemieën te voorkomen, moeten we onze relatie met dieren grondig herzien.

Er is een andere kijk op dieren nodig. Al die markten met levende dieren en al die industriële veehouderij brengen niet alleen rampen met zich mee met ieder jaar meer dan miljarden dieren dood in de pot maar creëren dus ook grote gezondheidsrisico’s voor mensen.

Want vergeet niet dat de Spaanse griep iets meer dan een eeuw geleden tussen de 50 en 100 miljoen slachtoffers maakte. Een griep die ontstaan is in China of in Kansas. In ieder geval door weer de omgang met dieren. Varkens of vogels wat maakt het uit. De mens eet het allemaal.

Dit nieuwe virus, nog geen Spaanse griep of gemuteerde Mexicaanse, vraagt om een reflectie op onze inmenging in het leven van dieren, om een dystopie te voorkomen is een nieuw sociaal moreel natuurlijk contract nodig. Dit is het moment voor werkelijke verandering. Zelfdwang, minder interventies in de natuur en het dierenrijk, anders en beter, veiliger, humaner produceren, handelen en consumeren.

Laten we leren van de huidige pandemie en besluiten anders naar het dier, en onszelf, te kijken voordat het ook voor de mens te laat is. Niet alleen om de 150 miljard dieren, jaarlijks na een leven vol pijn, stress en angst, een beter leven te geven, maar ook om te voorkomen dat er een dodelijk supervirus komt met een mortaliteit van meer dan 40 tot 60 %.

Samenlevingen die in elkaar storten vanwege het niet weerstaan van de lust om dieren te blijven eten van de markten in het verre oosten of omdat de stallen in het westen te vol waren met leed. Geen profetische onheilsleer, maar gewoonweg een analyse van een dodelijk kansspel met een gestimuleerd noodlot dat eens op het verschrikkelijke juiste jaartal valt.

Laten we stoppen met wreedheden tegen dieren en ze laten leven binnen natuurlijke omstandigheden met respect voor hun eigen waarde en integriteit, en ook uit respect voor de mens. Markten met dieren sluiten en herbezinning op onze industriële kijk op de veehouderij. Het is nodig.

Een nieuw virus overdraagbaar van dier naar mens kan leiden tot een catastrofe die erger is dan een kernramp, klimaatcrisis of derde wereldoorlog. Dit virus is een wake up call voor de mensheid.