Laat Azerbeidzjan met deze klimaattop niet hun imago greenwashen
Vandaag begint de jaarlijkse VN-klimaattop weer. Deze keer vindt het plaats in Bakoe, in Azerbeidzjan. Met de steeds erger wordende klimaatcrisis wordt deze top elk jaar belangrijker, maar daarnaast is dit ook de uitgelezen kans voor het gastland om het eigen imago op te poetsen. Dat zagen we vorig jaar met de Verenigde Arabische Emiraten, en de kans is groot dat we dat dit jaar met Azerbeidzjan weer gaan zien. Daar moeten we alert op zijn en niet voor vallen, want op het beleid van de Azerbeidzjaanse regering is nogal wat aan te merken.
Voor een klimaattop in Azerbeidzjan is er gelijk een olifant in de kamer: Azerbeidzjan is een olieland. Azerbeidzjan verdient meer dan de helft van zijn geld met fossiele brandstoffen, en volgens onderzoekers is het klimaatbeleid van het land “zwaar onvoldoende”. Hier moet wel bij worden opgemerkt dat Azerbeidzjan niet een héél rijk land is, en als het gaat om klimaatrechtvaardigheid moet er ook gesproken worden over een eerlijke verdeling van welvaart en van de lasten van de energietransitie. Maar dat doet niet weg dat er een grote kans is dat de Azerbeidzjaanse regering zich bij deze top een stuk groener gaat voordoen dan ze is, en op dat gebied blijft een kritische blik nodig.
Maar daar bovenop is het ook belangrijk om te kijken naar waar dat verdiende geld aan wordt besteed: wat voor beleid voert het land in brede zin. Want de kans is erg groot dat de Azerbeidzjaanse regering de top gaat gebruiken om conflicten en repressief beleid te greenwashen. We zien dit nu al gebeuren, bijvoorbeeld met de regio Nagorno-Karabach.
Al sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie zijn er conflicten over deze regio. Een korte samenvatting: in Nagorno-Karabach woonden tot voor kort zo’n 120.000 mensen, en de bevolking bestond voornamelijk uit etnische Armenen. Het grondgebied wordt internationaal erkend als deel van Azerbeidzjan, maar opereerde al sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie met een zelfstandig bestuur. Al vanaf het begin zijn er oorlogen gevoerd om Nagorno-Karabach tussen Azerbeidzjan en het onafhankelijke bestuur, dat wordt gesteund door Armenië. De eerste oorlog, van 1988 tot 1994, leidde tot duizenden doden en honderdduizenden ontheemden aan beide zijden.
In de laatste jaren is dit conflict opnieuw opgelaaid na Azerbeidzjaanse aanvallen. De eerste grote oplaaiing was in 2016, toen Azerbeidzjan Nagorno-Karabach aanviel. In 2020 is het Azerbeidzjaanse leger Nagorno-Karabach binnengevallen en heeft het een groot deel ervan veroverd. Deze inval heeft volgens schattingen duizenden levens gekost. Eind 2022 heeft Azerbeidzjan de enige toegangsweg naar Nagorno-Karabach vanuit Armenië afgesloten. Hierdoor ontstonden er enorme tekorten aan voedsel en medicijnen.
Na 9 maanden van deze blokkade, waardoor de bevolking enorm was verzwakt, deed het Azerbeidzjaanse leger in september 2023 opnieuw een inval in Nagorno-Karabach. Hierbij kreeg het de volledige controle over de regio in handen. Bijna alle inwoners zijn toen het gebied ontvlucht. Volgens experts pleegde de Azerbeidzjaanse regering hier etnische zuivering richting de etnisch Armeense bevolking, door hen met geweld als volk te verdrijven. Op dit moment houdt de Azerbeidzjaanse regering nog steeds Armeense krijgsgevangenen vast, en wordt Armeens erfgoed in Nagorno-Karabach in opdracht van de Azerbeidzjaanse regering gesloopt.
Dat is op z’n zachtst gezegd geen fraai plaatje voor Azerbeidzjan. De kans is dan ook groot dat de regering bij deze top dat plaatje wat wil oppoetsen. Zo is de Azerbeidzjaanse regering bezig met het bouwen van hubs voor groene energie, en een daarvan wordt op dit moment gebouwd in Nagorno-Karabach. Volgens een expert van Clingendael lijkt dit een poging te zijn om het imago van het gebied te greenwashen.
En de greenwashing rijkt ook verder over de rest van het land. Azerbeidzjan heeft een autoritair bestuur. Op lijsten van democratieën en persvrijheid staat het land meestal ergens onderaan. Volgens Amnesty International hebben de Azerbeidzjaanse autoriteiten honderden mensen die kritiek hadden op de overheid opgepakt en opgesloten. In de aanloop naar deze top zag Amnesty dit zelfs erger worden. Amnesty heeft ook een uitgebreid rapport gepubliceerd met zorgen over de mensenrechtensituatie in Azerbeidzjan.
Deze top gaat over de klimaatcrisis, en dat moet ook absoluut het gespreksonderwerp zijn. Maar deze top mag geen handig moment zijn voor de Azerbeidzjaanse regering om goede sier te maken met windmolens op land waarvan het de bevolking heeft verdreven. Daar hebben wij ook een verantwoordelijkheid in, zeker omdat Europa veel gas uit Azerbeidzjan koopt. De Azerbeidzjaanse regering moet verantwoordelijk worden gehouden voor hun daden, in het bijzonder die tegen de etnisch Armeense bevolking van Nagorno-Karabach. Maak hier een actief aandachtspunt van, rond deze top en zeker ook daarna.