Kunstwerken slopen voor het klimaat (en hoe activisten de plank volledig misslaan)

Het grote probleem van alles en iedereen aan de linkerkant van het spectrum en de 'gutmenschen' van deze wereld, is dat ze allemaal zó helder voor de geest hebben hoe 'het zou moeten', dat ze  elkáár op details in de haren vliegen. Ondertussen staat rechts zich aan de kant kapot te lachen en gaat ervandoor met de populair vote. Dit is een patroon en ik erger me eraan. Ogen op de bal!

En toch maak ik me er vandaag ook schuldig aan. Want er gaat iets hélemaal mis in de strategie van een aantal mensen die het allemaal heus goed bedoelen, maar die per ongeluk toch niets dan kwaad doen.

Sinds 2022 is er een opkomende tendens waarin activisten bekende kunstwerken aanvallen om aandacht te krijgen voor (meestal) klimaat en milieu-issues. "There is no art on a death planet".

Een beetje een dooddoener, want er is niets op een dode planeet, maar de flauwheid van deze lege leus is, als je het mij vraagt, nog het minst storende. Er wordt soep, inkt of aardappelpuree over meesterwerken in grote musea geworpen. Activisten met 'just stop oil' t-shirts, Letzte Generation hesjes of XR-logo's lijmen zichzelf vast aan kunstwerken om tijd te winnen voor ze weggesleept kunnen worden zodat ze zich hoorbaar kunnen uitspreken over de toestand van de aarde terwijl omstanders filmpjes maken die gegarandeerd viral gaan, omdat de mogelijkheid van destructie (niet van de wereld, maar wél van de kunst) en de geschrokken omstanders altijd op zijn minst voor entertainment van de massa zorgen.

De allereerste vraag die je dan zou moeten stellen is of mensen die deze beelden bekijken en de activisten horen praten ook daadwerkelijk geïnteresseerd zijn in wat ze te melden hebben. Mijn zeer korte antwoord hierop is: nee

Want wat een grote meerderheid van het publiek ziet, zijn een stel idioten die hun eigen schatten kapot maken. Het doet me pijn om het zo op te schrijven, maar inkt over 'Tod und leben' van Gustav Klimt smijten, zal Henk en Ingrid (ik heb die namen te lang niet meer gehoord, dus ik gooi ze weer eens in de groep) een rotzorg zijn, simpelweg omdat ze sowieso nog nooit van dit schilderij hebben gehoord. They freakin couldn't care less. Maar (in dit maakt het interessant en complex) vervolgens geeft het wél een stok om mee te slaan: "De linkse klimaatgekkies maken onze kunst kapot!"

Natuurlijk zijn er ook heel veel mensen die grotendeels of zelfs volledig achter de doelstellingen van genoemde activisten staan. Zelf schaar ik me onder deze groep. Maar het lastige is dat er nogal een overlap is tussen kunstliefhebbers en mensen die de planeet graag leefbaar willen houden voor volgende generaties. En als ik even inzoom op de kunstsector zelf, de kunstenaars, dan is mijn ruwe schatting dat zeker 95% op inhoud een bondgenoot is van deze activisten.

Maar ja. Bondgenoten die jouw wereld komen slopen om aandacht te vragen voor een leefbare aarde. Hoe constructief is dat?

Bij 'just stop oil' wordt overigens gesteld dat ze helemaal geen kwaad doen, omdat ze steeds kunstwerken uitkiezen waar een glasplaat voor zit gemonteerd. Ik vermoed dat ze dit zelf ook geloven, maar dit is een extreem naïeve gedachte. Even los van de beschadiging van antieke lijsten die vaak onderdeel uitmaken van de kunstwerken, speelt er nog iets groters.

De meeste kunstwerken in musea zitten helemaal niet achter glas. Het is namelijk ontzettend kostbaar (en bij hele grote kunstwerken zoals bijvoorbeeld de nachtwacht van Rembrandt niet eens mogelijk) om schilderijen in te lijsten achter speciaal museumglas. En dit laatste is noodzakelijk als je wil dat mensen een kunstwerk nog steeds goed kunnen bekijken. En het kan dan wel zo zijn dat de aardige mensen van Letzte Generation als target steeds kunstwerken uitkiezen die zijn beschermd; er is nu een tendens gecreëerd, waardoor het gevaar van copycats die totale schijt hebben aan de gevolgen voor de kunst, steeds groter wordt.

Kijk bijvoorbeeld naar de 'Palestine Action' activist die onlangs een portret van Lord Balfour gemaakt door Philip Alexius de Laszlo eerst bespoot met rode verf en het vervolgens met een mes volledig aan flarden sneed.

De zorgen in de kunst- en museumwereld zijn (terecht) groot en dat betekent dat er steeds meer veiligheidsmaatregelen moeten worden genomen. Je moet dan onder andere denken aan meer kunstwerken achter glas plaatsen, meer beveiligers inhuren, maar ook een stijging van verzekeringskosten.

De budgetten in de kunstsector zijn al chronisch te laag en dat is sinds de pandemie alleen maar schrijnender geworden. Bovendien is er geen enkele sector waar zó veel full time werkenden onder de armoedegrens leven.

Het gevolg van genoemde acties is dat er nog meer kosten gedekt moeten worden uit dezelfde te kleine bak met geld. En dat het een steeds grotere uitdaging wordt om kunst toegankelijk te houden of maken voor een zo groot mogelijk publiek.

En dat terwijl, ik schreef het al, de kunsten (breed) juist de grootste bondgenoot zijn als het gaat om het vertellen en invoelbaar maken wat de huidige en toekomstige situatie is op deze aarde.

Wie verandering wil, die heeft de kunsten nodig. Een aanval op een kunstwerk is daarmee juíst een aanval op de planeet.

Met Chris Aalberts maakte ik hier een podcast over: Hoe het allemaal misging met de soepgooiers en andere activisten.