Koningsspelen, initiatierite tot onderdaan

“Van onze aanstaande koning is bekend dat hij een groot sportliefhebber is. Daarom denk ik dat deze Koningsspelen een heel mooi geschenk zijn voor het koninklijk paar.” Aldus oud-tennisprof Richard Krajicek, begin vorig jaar, een paar maanden voor de inhuldiging van de toenmalige kroonprins Willem-Alexander. “Wat wij willen, is dat alle kinderen op de basisscholen in Nederland op vrijdag 26 april sporten.”

En zo geschiedde.

De Koningsspelen moesten een vervolg krijgen, en zelfs een traditie worden. Want aldus wenste de koning in spe, maakte Krajicek bekend tijdens de opening van de spelen. En zo kon het gebeuren de Koningsspelen dit jaar hun tweede editie beleven.

5273 scholen zouden zich hebben aangemeld. Dat zijn er weliswaar minder dan waar Krajicek op had gerekend, maar dat heeft volgens hem niks te maken met een gebrek aan enthousiasme. Het evenement is gepland op de laatste schooldag voor de meivakantie, op vrijdag 25 april. Zo’n tien procent van de basisscholen is die dag gesloten, omdat Pasen dit jaar vroeg valt en de meivakantie daarom vaak een week eerder begint.

Oranjegevoel Maar het mag de pret niet drukken voor Krajicek en zijn comité. Er zullen dit jaar 1,1 miljoen basisscholieren meedoen. Het is een getal waar de oud-tennisser ‘erg blij’ mee zegt te zijn. Zeker is dat ook dit jaar de media weer veel ‘blije koppies’ zullen spotten (Het Parool), ‘een uitbundige sfeer’ zullen waarnemen (de Stentor) of anderszins het Oranjegevoel van de Koningsspelen zullen vervatten in ronkende zinnen.

Waar je ook kijkt en luistert, nergens een wanklank, of een woord van kritiek. En juist dat is het enge. Want hoe normaal is het als in een land kinderen via school gedwongen worden mee te doen aan een activiteit die bedoeld is als ‘geschenk’  aan het staatshoofd – en dat kritische geluiden hierover niet doordringen tot de media? Want kritiek is er wel degelijk.

Noord-Korea Vorig jaar stelde in de gemeente Hoorn de SP-fractie de volgende vraag aan de toenmalige wethouder van onderwijs Ronald Louwman: “Hoe zit het met kinderen van republikeinse ouders? Worden zij gedwongen hun kinderen te lenen voor een activiteit ter ere van het koningshuis?” De VVD-wethouder gaf een verrassend antwoord. “De leerplichtambtenaar zal niet worden ingeschakeld voor kinderen die die dag school verzuimen omdat ze niet willen meedoen. Het is de bedoeling dat het een feestje wordt. Er zal niemand worden verplicht om naar het staatshoofd te zwaaien. Het is hier Noord-Korea niet.” 

Een kleine rondgang langs de grootste gemeenten van het land leert echter dat Nederland meer weg heeft van Noord-Korea dan de Hoornse wethouder van onderwijs voor mogelijk houdt. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Groningen, Utrecht, Nijmegen, Almere, Breda, Tilburg, Eindhoven, allen laten desgevraagd weten dat kinderen gewoon naar school moeten, ook al krijgen ze tijdens de Koningsspelen geen taal of rekenen.

De opmerkelijke uitspraak van de Hoornse wethouder stond in geen enkele krant te lezen. Het Noord-Hollands Dagblad en ook de Telegraaf, die op de hoogte waren, zagen vreemd genoeg geen been in publicatie.

Sportdag Ook schooldirecteuren en onderwijzers morren, maar zien niks hiervan terug in de krant. Zoals gymleraar Frans Knol, die als consulent van de Algemene Onderwijsbond (AOb) weet wat er speelt in de onderwijswereld. Knol zegt bang te zijn dat de Koningsspelen de reguliere sportdagen vervangen.

De Koningsspelen worden gezien als ‘weer iets wat georganiseerd moet worden’ en dat ten koste gaat van de onderwijstijd. Dan krijg je dus dat scholen op zoek gaan naar creatieve oplossingen, zoals het schrappen van sportdagen.”

De vrees van gymleraar Knol is al werkelijkheid op een aantal scholen. Zoals op het Zuid-Hollandse eiland Goeree-Overflakkee. Van de dertien openbare basisscholen daar zijn er zes die de jaarlijkse sportdag hebben vervangen door de Koningsspelen.

Maakt het voor de kinderen iets uit als hun reguliere sportdag wordt omgedoopt voor de Koningsspelen? Voor de kinderen waarschijnlijk niet, maar voor het koningshuis wel. De Koningsspelen zijn net als Koningsdag een manier om de harten en hoofden van de kinderen oranje te kleuren. In de woorden van journalist Philip Dröge:

De Oranjes gebruiken dezelfde strategie als McDonald’s: pak je ze als kinderen, dan zijn het klanten voor het leven. Koekhappen of een Happy Meal, het verschil is helemaal niet zo groot.

Niettemin zijn de media ook dit jaar weer vastbesloten geen kritisch geluid te laten horen. “Scholen moeten niet zeuren over de Koningsspelen”, zegt hoofdredacteur Edwin van Sas van Het Onderwijsblad. “Er is niemand die ze verplicht mee te doen.” Van Sas ziet daarom niks in een publicatie over het onderwerp. Ook andere media als Trouw, Vrij Nederland, de Groene Amsterdammer en HP/DeTijd  geven aan niet geïnteresseerd te zijn.

Verplicht gezellig Verbazingwekkend. Ouders en kinderen hebben sowieso niets te kiezen. Kinderen in de leerplichtige leeftijd moeten naar school, op straffe van forse geldboetes. Waarom is er geen krant die wil schrijven over ouders die het niet pikken dat hun kinderen gebruikt worden voor een activiteit die, in de woorden van Krajiceck, bedoeld is als ‘geschenk aan het koninklijk paar’? Waarom worden deze ouders door de media doodgezwegen?

De scholen hebben uiteraard wel een vrije keuze, maar hoe vrij is die? De oproep van Krajicek aan de school- en gemeentebesturen om mee te doen aan de Koningsspelen, ging vorig jaar vergezeld van een brief van staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), waarin hij schoolbesturen opriep hun medewerking te verlenen aan het evenement, “zodat deze nationale sportdag een onvergetelijke dag wordt voor alle kinderen in het land.”

Het stond de scholen vrij de oproep naast zich neer te leggen, maar makkelijk was het niet. “Ik had de indruk dat de Koningsspelen verplicht waren,” zegt directrice Linda van Elswijk van De Westhoek in Ouddorp.

Van Elswijk is lang niet de enige directeur die zich gedwongen voelt ‘gezellig’ mee te doen. Directeur Gerard Oele van de openbare basisscholen De Schoener in Brouwershaven en Het Sloofje in Ouwekerk formuleert het aldus: “Je wordt van alle kanten bestookt over de Koningsspelen. Als het niet is via het ministerie, dan is het wel via de media, andere scholen, de oudercommissie of brieven van meneer Krajiceck met updates over hoeveel scholen zich al hebben ingeschreven.” Volgens Oele vrezen scholen voor imago-schade als ze de Koningsspelen laten schieten.

En zo worden de reguliere sportdagen op de scholen geruisloos omgevormd tot Koningsspelen. Alle kritiek wordt in de kiem gesmoord met dooddoeners als “Het is toch leuk?”, “Het is vrijwillig” en “Sport is gezond.” Het koningshuis is de lachende derde. Een betere sluikreclame dan de Koningsspelen kunnen ze zich niet wensen. De kinderen van nu zijn de onderdanen van straks.