Koningslied-discussie teken van compleet gebrek aan zelfkritiek

Nu de discussie over het Koningslied zich vooral richt op a) de matige kwaliteit van het gebodene en b) de toon van de reacties, is het misschien goed een stap terug te doen, en het over de wortel van het kwaad te hebben: gebrek aan zelfkritiek.

Dat een van de tekstdichters dan ook nog de echtgenote is van iemand die zitting heeft in het Nationaal Comité Inhuldiging, en dat de andere auteurs daar kennelijk mee akkoord zijn gegaan, versterkt het kleffe gevoel van mensen die bij elkaar in het achterwerk wonen. (Daphne Deckers staat, bij mijn weten, niet bekend als een van ’s lands vooraanstaande songwriters.) En tja, als je zelf niet in staat bent tot een kritische blik, dan doen anderen het voor je, hoe pijnlijk ook.

Het laat zien dat wie zich terugtrekt in de beschutting van een mutual appreciation society zichzelf uiteindelijk verzwakt. Zo’n felicitatie-vereniging is niet een biotoop waarin je gedreven wordt tot het uiterste, maar tot gemakzucht. Evenmin is het een biotoop vanwaaruit je zicht kunt houden op reële verhoudingen in de buitenwereld. Dat kan ook nauwelijks anders: alle leden van de club worden afhankelijk van elkaar, voor kusjes en voor klusjes, en weten wel beter dan er een onafhankelijke mening op na te houden. (Dat wil zeggen: ten opzichte van de leden van de stam. Niet-leden wegzetten lukt meestal wel aardig.)

Dit is niet alleen de tragiek van deze groep BN’ers: mutual appreciation societies vind je overal. Aan de Zuidas vinden we bankiers die elkaar en zichzelf nooit afdoende de maat hebben genomen, en zo een alternatief universum hebben gecreëerd dat – in aanraking komend met de werkelijkheid – wel moest ontploffen. (Een beetje zoals anti-materie die materie ontmoet.) Maar ook in de literaire wereld, de beeldende kunst, het voetbal, de journalistiek en de politiek (waar de mutual appreciation society van samenstelling verandert naar gelang de politieke verhoudingen) stikt het ervan.

Het is aardig om te zien wat er gebeurt wanneer iemand uit zijn rol valt. Ik zag bij De Wereld Draait Door de genomineerden voor de 3FM Awards gebroederlijk verzameld rond Matthijs van Nieuwkerk en Giel Beelen. Dat 3FM is een mutual appreciation society if ever there was one, zoals wel bleek toen zanger Blaudzun suggereerde dat de band Racoon de prijs voor beste band moest krijgen, omdat zij tenminste een eigen geluid hadden, wat van sommige andere genomineerden niet gezegd kon worden. Er ging een siddering door de zaal. Suggereren dat 3FM aan slappe aftreksels deed, dát waren ze niet gewend. Je mag gerust mensen buiten de groep bekritiseren, maar van ons soort mensen blijf je af.

Blaudzun gaf met die ene opmerking het goede voorbeeld. Het is verleidelijk de veiligheid van de mutual appreciation society op te zoeken, maar verstandig is het niet. Van de waarheid spreken worden we sterker. Het zou een geluk bij een ongeluk zijn als in elk geval de betrokkenen bij het Koningslied die les nu geleerd hebben.