Knapen laat vrouwen in ontwikkelingslanden vallen

Met het verschijnen van de Miljoenennota is de aap uit de mouw gekomen: het nieuwe ontwikkelingsbeleid van staatssecretaris Ben Knapen blijkt een flinke dosis gebakken lucht te bevatten. ‘Sterker inzetten op daar waar wij goed in zijn’ was het devies, waarbij gekozen werd voor vier prioritaire thema’s. Eén van deze thema’s is Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR). Uit de begroting blijkt nu dat er op de drie andere thema’s –water, voedselzekerheid en veiligheid- geïntensiveerd wordt, terwijl SRGR een bezuiniging van ruim 40 miljoen voor de kiezen krijgt. Deze bezuiniging wordt vakkundig verbloemd door het samen te voegen met budgetten voor HIV/AIDS en algemene gezondheidszorg. Wat overblijft is een uitgehold SRGR budget.

SRGR is een belangrijk en complex vraagstuk. Belangrijk omdat jaarlijks 350.000 vrouwen in het kraambed overlijden en 215 miljoen vrouwen in ontwikkelingslanden wel voorbehoedsmiddelen willen gebruiken, maar hier geen toegang toe hebben. Met als gevolg tienerzwangerschappen, illegale abortus, moedersterfte, seksueel geweld en een explosieve bevolkingsgroei. Dit zorgt voor sociaaleconomische ontwrichting van vaak toch al kwetsbare samenlevingen in ontwikkelingslanden. Verbetering in de mondiale SRGR situatie is daarmee een voorwaarde voor vooruitgang op andere ontwikkelingsthema’s.

Een goede aanpak van SRGR heeft een gezondheidsaspect, een onderwijsaspect en een mensenrechtenaspect. Denk aan goede kwaliteit verloskundige zorg voor zwangere vrouwen en moeders, seksuele voorlichting voor jongeren, en het recht om zelf keuzes te maken over seksualiteit en jezelf te beschermen tegen geslachtsziektes, waaronder HIV/AIDS. Seks, seksualiteit en de daarbij behorende kwalitatief hoogwaardige zorg, met name voor jongeren, zijn voor veel landen controversiële onderwerpen. Nederland en Nederlandse maatschappelijke organisaties worden internationaal op deze terreinen als deskundig en succesvol beschouwd. Mede daarom is SRGR terecht één van de vier speerpunten van staatssecretaris Knapen geworden.

Geen budgettaire noodzaak maar politieke keuze

Het wekt dan ook de verbazing dat SRGR een bezuiniging van ruim 40 miljoen voor de kiezen krijgt, terwijl er een intensivering plaatsvindt op de drie andere speerpunten. Van het totale ontwikkelingsbudget steekt de staatssecretaris 12 procent in voedselzekerheid en private sector ontwikkeling, 4 procent in water, 8 procent in vrede en veiligheid, en slechts 2,5 procent in SRGR. De vraag is dus hoe staatssecretaris Knapen de intensivering op SRGR voor zich ziet zonder met extra geld over de brug te komen, en in plaats daarvan overgaat tot een forse bezuiniging. Het slechte economische klimaat en de verlaging van het budget voor ontwikkelingssamenwerking vormen geen excuus. Hij heeft er namelijk geen problemen mee om grote bedragen te reserveren voor de ontwikkeling van de private sector en de promotie van het Nederlandse bedrijfsleven in ontwikkelingslanden.

Begrotingstrucs verbloemen keiharde bezuinigen

De bezuiniging van 40 miljoen op SRGR komt onverwachts. Zo schreef de staatssecretaris eerder dit jaar – bijvoorbeeld in de Focusbrief en de brief over beleid SRGR en HIV/AIDS van april 2011 – met verve over de urgentie van betere toegang tot anticonceptiemiddelen en verbetering van seksuele en reproductieve gezondheidszorg, inclusief toegang tot veilige abortus. Tijdens de Moedernacht en een Algemeen Overleg, beide in mei 2011, zegde de staatssecretaris toe 50 procent van zijn totale gezondheidsbudget te willen besteden aan SRGR. Uit de begroting blijkt echter dat er nu slechts 33,5 procent van dit budget naar SRGR gaat. Het breken van deze belofte en de extra bezuiniging rijmen niet met de beleidskeuzes die eerder dit jaar gemaakt zijn.

Het lijkt erop dat de staatssecretaris zich bewust is van de discrepantie tussen beleid en budget. Door plotsklaps het budget voor algemene gezondheidszorg (111 miljoen) op te tellen bij het budget voor SRGR (113 miljoen) suggereert hij een intensivering op SRGR en verhult hij de doorgevoerde bezuiniging. Door deze begrotingstruc komen vrouwen en jongeren in ontwikkelingslanden van een koude kermis thuis.

Tweede Kamer is nu aan zet

De SRHR Alliantie, een samenwerkingsverband voor Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten bestaande uit AMREF Flying Doctors, CHOICE for Youth and Sexuality, dance4life, Rutgers WPF en Simavi, is geschokt over de bezuiniging. Zij zal dit de komende periode blijven aankaarten, onder andere bij Tweede Kamerleden. Het is nu aan de Tweede Kamerleden om scherp te zijn in de aankomende begrotingsbehandelingen en zich uit te spreken tegen deze bezuiniging.