(Kleur)Loze politiek bestaat niet

Zelfs voor hen die momenteel bij het COVID-gedomineerde nieuws wegblijven was het onmogelijk om in de afgelopen week niet geconfronteerd te worden met de verschrikkelijke beelden van de stikkende Amerikaan George Floyd—hoofd op het asfalt en agent er bovenop. De beelden van deze gebeurtenis alsook de reacties van beroemdheden en hoogwaardigheidsbekleders erop waren wijdverspreid over sociale media en konden vrijwel onmiddellijk rekenen op geschokte, uitgelaten en woedende reacties—met protesten en demonstraties over de hele wereld als gevolg. Ook in Nederland werden deze sentimenten breed gedragen, in het bijzonder onder de sociaal-geëngageerde en jonge strata van de bevolking.

Al sinds het midden van de 20 e eeuw nemen de VS een speciale plek in in het middelpunt van het West-Europese collectieve bewustzijn. Van de hard power verbindingen van het financieren van onze naoorlogse wederopbouw tot het verschaffen van bescherming tijdens de Koude Oorlog en het begaan van vele onderlinge handelsverdragen, tot de meer soft power invloeden op ons continent in de vorm van cinema, muziek en moraal—de grootmacht heeft niet alleen onze politiek beïnvloed, maar zeker ook onze huizen. Wellicht zou het daarom niet als een verrassing moeten komen dat vele Nederlanders afgelopen week het zwarte vakje deelden op hun Instagram — ware het niet dat een relatief oorverdovende stilte de boventoon voert wanneer raciaal-gemotiveerd onrecht aan het licht komt op Nederlandse bodem. Misschien is het ons begrip van soft power dat herzien moet worden, als in: de macht die de VS lijken te hebben ligt niet alleen in het verlengde van aantrekkingskracht, maar ook in de wijdverspreide bereidbaarheid van burgers van andere landen om een specifieke diepgewortelde nationalistische pijn van raciale discriminatie te internaliseren. Dat wil zeggen; ja, raciale ongelijkheid is een globaal fenomeen, is wijdverspreid en veralgemeniseerd, maar tegelijkertijd is het geo-temporaal-, cultureel- en historisch specifiek: het bestaat uit ingebedde, ingesleten en contingente structuren die alleen gedeconstrueerd en (minder problematisch) gereconstrueerd kunnen worden door de inwoners van deze specifieke culturele omgevingen zelf.

Natuurlijk is de recente verontwaardiging over de moord op Floyd niet verwerpelijk. Zoals de stoïcijn Aurelius zei, ‘[o]nze belangrijkste roeping is die van het zijn van een goed mens’. Deze column is echter bedoeld als een confrontatie met de gemakkelijke werkelijkheid van het externaliseren van raciale discriminatie als iets dat een paar duizend kilometer verderop gebeurt, in een poging om daar tegenover te zetten dat met een positieve verschuiving van je aandacht en energie je veel effectiever te werk kunt gaan binnen je echte cirkel van invloed, daar waar we je maar al te hard nodig hebben. Deze verzetting van het object van woede, zorg en ‘clicktivisme’, in het gezicht van institutioneel raciaal geweld in een context ver en anders is te eenvoudig. Waar was je toen een schaamteloos racistische partij de 2 e grootste werd van het land bij de vorige verkiezingen? Waar ben je wanneer volwassenen willens en wetens hun vrijheid van expressie misbruiken om zwarte piet te kunnen spelen, jaar in jaar uit? Waar zul je zijn om de zeer waarschijnlijke toetreding van nog meer rechts-radicalen in het Nederlands parlement over een paar maanden te voorkomen? Het lijkt misschien makkelijker om een positie in te nemen over dingen die ver weg gebeuren, maar we moeten de realiteit van het hier en nu ook onder ogen durven zien. Gebruik je nog steeds je stem wanneer je niet beschermd wordt door je liberale echo-bubbel? We kunnen het institutionele racisme in de arbeids- onderwijs-, belasting- en huizenmarkt in Nederland niet langer negeren. Dit is de tijd voor zelfreflectie: hoe zien racisme (of andere mechanismen van uitsluiting) en wit privilege eruit in jouw school, universiteit, sportclub, werkvloer? Hoe kun jij je meer antiracistisch opstellen, voorbij je Instagram?

Ten slotte: respect en waardigheid voor eenieder is geen zero-sum game. We winnen er allemaal mee. Als het humanitaire, morele argument voor gelijkwaardigheid je niet overtuigt, dan misschien het verloren menselijk kapitaal (ten gevolge van het mentaal-, economisch- en sociaal onwelzijn) wel. Wat we nodig hebben van jou is dat je je uitspreekt wanneer je in levenden lijve iets ziet dat niet door de beugel kan, eerst dichtbij huis. Wat we nodig hebben is dat je je oom tegenspreekt wanneer hij een racistische grap maakt tijdens het kerstdiner. Wat we nodig hebben is dat je in plaats van achteloos meelacht met de menigte, vragen stelt. We moeten gezamenlijk gaan accepteren dat stilte rondom dergelijke grappen, opmerkingen en gedragingen niet alleen bijdragen aan het probleem maar het probleem zelfs in stand houden. We moeten dat soort moeilijke gesprekken eerst gaan voeren binnen onze eigen omgevingen, met onze vrienden en familie, eer er iets kan veranderen. We kunnen echt veel beter. De oplossing ligt in een proactieve medemenselijkheid. Niet in een pessimistisch zwart-witte politiek, maar waarschijnlijk wel in een optimistisch rood-groene.