Kinderarmoede is een misleidende term: er zijn geen arme kinderen met rijke ouders
De jeugdbescherming heeft het moeilijk. Jeugdbeschermers worden overbelast, onder andere door de massa vechtscheidingen. Voor vele jongeren en families in nood zijn er wachtlijsten. Kinderrechters die hulp inroepen van jeugdzorg of Raad voor de Kinderbescherming moeten vaak meemaken dat die hulp niet op tijd komt. Ze klagen bovendien dat ze vaak recht moeten spreken op grond van slechte informatie in de rapporten, ze concluderen ook dat te vaak bij een onder toezichtstelling het traject waarvoor een gezinsvoogd is aangesteld vastloopt vanwege een tekort aan personeel.
Het zou nog erger zijn als alle mensen die hulp nodig hebben ook werkelijk om hulp zouden vragen. Wij van 1ouderpunt, het grootste platform van alleenstaande ouders in Nederland, weten hoe vaak moeders niet om hulp vragen, uit angst onder toezicht gesteld te worden, of erger, hun kinderen kwijt te raken. Dat dit niet altijd overdreven angsten zijn, is gebleken uit de Kindertoeslagaffaire. Sinds 2015 zijn er 1675 kinderen van gedupeerde ouders uit huis geplaatst. Dit is het punt. Er zijn zeker situaties waarin een ouder of ouders werkelijk niet in staat zijn om goed voor een kind te zorgen, en dan is uithuisplaatsing een nare maar noodzakelijke maatregel. Maar helaas blijkt uit een onderzoek van de Universiteit Leiden dat de aandacht en hulp aan de kinderen die zijn weggehaald tekort schiet.
Als we kijken in welke crisis veel van de ouders terechtkwamen toen ze duizenden euro’s terug moesten betalen, die ze uiteraard niet hadden, dan wordt duidelijk dat het nooit alleen lag aan het onvermogen van de ouders, maar van de opgestapelde problemen: baan kwijt vanwege geen kinderopvang meer, uithuisplaatsingen, schulden, armoede zonder uitzicht op een oplossing, geweldige stress en dus een behoorlijke crisis. In plaats van dat de hulp dan daadwerkelijk aan het gezin wordt gegeven, worden de kinderen weggehaald. En wat levert dat op? Onder andere veel leed, en huizenhoge kosten voor de samenleving, die, als datzelfde geld gestoken zou zijn in de oplossing van de problemen die de crisis om te beginnen had veroorzaakt veel efficiënter besteed was geweest.
Bij 1ouderpunt weten we hoe complex de situatie kan zijn van met name alleenstaande moeders. Wanneer we het hebben over vechtscheidingen, moeten we onder ogen zien dat bijna negen op de tien alleenstaande ouders moeders zijn, die er door de scheiding financieel sterk op achteruit zijn gegaan, en voor wie het meestal heel erg moeilijk is om werk te vinden dat te verenigen is met de zorg voor de kinderen, waarmee ze voldoende kan verdienen om met kinderen van te leven. Dat wordt dus meestal bijstand, maar die is tegenwoordig niet voldoende om met kinderen van te leven. Gevechten om de kinderalimentatie zijn vaak slopend en even vaak tevergeefs.
We hebben het in Nederland over 555.000 alleenstaande ouders en worden 9% van alle kinderen geboren bij een alleenstaande moeder. Die groep wordt jaarlijks groter. Daarvan leeft ongeveer de helft op of onder de armoedegrens, en komt daar vaak niet meer uit. Bijna een op de vijf alleenstaande moeders leeft van een bijstandsuitkering. Een op de vier bijstandsgerechtigden is een alleenstaande moeder. We zouden dus moeten constateren dat alleenstaande ouders een chronisch kwetsbare groep is, die als doelgroep te vaak over het hoofd wordt gezien, door het landelijke en lokale beleid, en door de politieke partijen. Een probleem daarbij is dat de ministeries zouden moeten samenwerken voor een samenhangend en effectief beleid, omdat het gaat om armoede, huisvesting, en justitie. De overheid heeft aandacht voor wat ze ‘kinderarmoede’ noemen, een misleidende term. Er bestaan geen arme kinderen met rijke ouders. Armoede heeft negatieve effecten op kinderen, ook op de lange termijn. Om met name die langetermijneffecten te beperken, is een kind veel meer geholpen met een stabiele gezinssituatie; een ouder die niet wakker ligt van de zorgen over het betalen van de huur of de energierekening, dan met de cadeautjes in natura, als kledingpakketten, een laptop of een dagje Efteling.
We kunnen het weten: armoede isoleert, maakt eenzaam, maakt ziek, vermindert de kansen van kinderen op een goede opleiding, en dreigt van generatie op generatie te worden doorgegeven. Wat er nodig is, is een samenhangend beleid. Gelukkig heeft minister Franc Weerwind, de minister voor Rechtsbescherming, laten weten er oog voor te hebben dat het bij ouders in nood gaat om het wegnemen van onzekerheid over onderdak, het aanpakken van schulden en persoonlijke problemen. Het bij ons weten de eerste minister die zich in wil zetten en begrijpt dat het gaat om de samenhang van verschillende problemen. We wensen hem sterkte.
En we hebben nog wel een suggestie voor verbetering van het beleid. Laten de ministers en lokale overheden onder ogen zien dat er veel te winnen is bij de ondersteuning van laagdrempelige en minder formele hulp. 1ouderpunt slaagt erin om een groot aantal alleenstaande moeders ouders bij elkaar te krijgen, en dat met een opvallende diversiteit in achtergronden. Velen van hen zijn moeders die het niet aandurven om zich bij de overheid om hulp te melden, of niet weten waar ze zijn moeten en waar ze recht op hebben. 1ouderpunt biedt de ouders en hun kinderen onderling contact, steun van ervaringsdeskundigen, trainingen die de zelfredzaamheid en het gevoel van eigenwaarde herstellen, en hoop geven. Hierdoor zijn ouders weer beter in staat hun kinderen op te voeden en kan Jeugdzorg uit beeld blijven. Het leven heeft weer zin, voor veel van de 38.000 ouders met wie we in contact zijn.
En dit is het punt waar we aandacht voor vragen. Organisaties als 1ouderpunt worden zelf in hun bestaanszekerheid bedreigd. Elk jaar moeten ze veel tijd en capaciteit steken om tal van plannen in te dienen en potjes aan te schrijven om voldoende geld bij elkaar te krijgen om een beperkte staf te kunnen betalen die alle vrijwilligers kan begeleiden. En dat, menen wij, terwijl deze in verhouding veel goedkopere laagdrempelige hulp in veel gevallen preventief werkt om de veel duurdere hulp van de overbelaste jeugdzorg en de ellende van toezicht en uithuisplaatsing te voorkomen. We bevelen deze vorm van hulp, dicht bij de mensen waar het om gaat zelf, ook bij de minister van harte aan.
Stichting 1ouderpunt
Eva Yoo Ri Brussaard
Anja Meulenbelt