Kinderarbeidsvrije zone: kraakhelder concept in weerbarstige praktijk

Wereldwijd zijn nog altijd 168 miljoen kinderen aan het werk. In de Child Labour Free Zone , ontstaan in India, werkt iedereen mee aan de bestrijding daarvan. ‘Geen enkel kind aan het werk, allemaal naar school’. Want kinderarbeid is eerder de oorzaak dan het gevolg van armoede.

Extra inkomen Deze kleine meisjes brengen hun families wat extra inkomen, tussen de € 0,75 tot € 4,00 per dag. Ze behoren tot die 80% van de Malinese kinderen in de leeftijd van 7 tot 14 jaar die werken. En tot de 168 miljoen werkende kinderen wereldwijd. Tien procent van alle kinderen tussen de 5 en 17 jaar. In de Turkse hazelnotenproductie, de Ivoriaanse cacaoplantages, Ghanese visserijen, Indiase steengroeven, Ethiopische weverijen of op al die miljoenen gewone akkers of huishoudens zijn. Kinderen heb-ben de vingertjes voor het knopen van de visnetten. En ze zijn goedkoop. Maar een werkend kind geniet geen of weinig onderwijs. Riskeert later een lager betaalde baan. En is minder geneigd de eigen kroost in de klas te zetten. Of haalt het er door een belabberd of ontoegankelijk onderwijssysteem er weer eerder uit.

Misvattingen Even wat misvattingen de wereld uit. Kinderarbeid is goedkope arbeid op korte termijn. Maar vergroot de armoede juist op den duur. En hoewel arme ouders hun kind voor wat extra inkomen laten werken, blijken traditie, discriminatie, uitsluiting en slecht, ontoegankelijk onderwijs even zo belangrijker redenen te zijn. De meeste werkende kinderen wonen in middeninkomenslanden.

Maar met een focus op de ergste vormen, sluit je de helft van de werkende kinderen uit. Al die akkerbouwertjes en geitenhoedertjes of die helpende meisjeshand in het huishouden. Zeventig procent werkt namelijk onbetaald met de familie mee, zestig procent in de landbouw. Het zijn ‘onzichtbare’ kinderen die aan het werk zijn, zonder dat je dat zo zou bestempelen. Kinderen die óók recht hebben op kwaliteitsonderwijs en kind zijn. ’Geen enkel kind aan het werk, allemaal naar school’, is de droom van de Indiase Venkat Reddy. Hij is met zijn organisatie MV Foundation het brein achter de CLFZ, de Child Labour Free Zone. En daarmee een groot inspirator van de coalitie Stop Kinderarbeid. De kinderarbeidsvrije zone is een geografisch afgebakend gebied, waar alle ouders, leraren, werkgevers, vakbonden, autoriteiten en anderen overtuigd zijn van het kwaad van kinderarbeid en de zegen van goed formeel onderwijs. Waar ze zich allen inzetten voor een microkosmos waar kinderen blij en beschermd, werkloos en schoolgaand zijn.

Experiment Een joekel van een ambitie. Maar het kan, zegt Venkat met een grijns en een stel glimmende oogjes. En het moet, voegt hij toe. ‘Want elk kind dat niet naar school gaat, is beschikbaar voor werk.’

Cijfers ontbreken Krijg de kinderarbeidsvrije zone in Mali maar eens voor elkaar. Tijdens een bezoek aan het dorp Sibila worden we ontvangen door massa’s Malineesjes. ’Maar de cijfers ontbreken’, constateert Venkat. On-duidelijk is hoeveel kinderen er op school zitten, hoeveel het dorp er überhaupt precies telt. Zeker is dat al dat rond rennend kroost nooit past in de handvol klaslokalen van het kleine schooltje. Hoeveel van die kinderen gaan na ons bezoek echt de schoolbanken in? En hoeveel naar de akkers, de markt of nog erger, die goudmijn om de hoek? En de perceptie op kinderarbeid is hier anders. In Mali is niet veel grootschalige industrie en weinig plantages. Een kind laten werken, hoort ook bij zijn socialisatie-proces.

Mali is geen India, blijkt ook op de weg terug. Ik dood de tijd in het busstation met vier kleine Malineesjes. Al grappend val ik van ambitieuze idealen terug in de keiharde realiteit. ‘Hij is een paysan (ongeletterde boer), daarom snapt hij niks van wat jij zegt’, grapt een guitige jongetje, terwijl hij gemoedelijk op het been van zijn vriendje slaat. Die ging nooit naar school. Hij wel. Maar niet voor lang. ’Mijn moeder werd ziek en mijn vader kon geen schriften kopen’, zegt hij, een beetje spijtig lachend. Nu werken ze allebei op het land van hun vader.

Kettingen Twee jonge meisjes komen er op een afstandje bijzitten. Een van hen haalt de schaal met kettingen en armbandjes van het hoofd. Onderuitgezakt en onder het oog van haar vriendinnetje begint ze de sieraden te sorteren. De helft van de kinderen in Mali maakt de basisschool niet af. Zoveel kinderen nog aan het werk. De weg naar een kinderarbeidsvrije wereld is nog een hele lange. En de kinderarbeidsvrije zone een kraakhelder concept in een uiterst weerbarstige praktijk.

Zie www.stopkinderarbeid.nl