Killers of the undeep

Tussen de onzomerse plensbuien van de afgelopen week brachten de kranten schijnbaar zonnig nieuws: Orka Morgan mag het druilerige Harderwijk verruilen voor de Canarische eilanden. Helaas niet om haar vrijheid terug te krijgen, maar om de nieuwste attractie te worden van het zeepretpark Loro Parque op Tenerife.

 Dolfinarium Harderwijk, haar huidige eigenaar, is lovend. Volgens directeur Marten Foppen biedt het park de modernste accommodatie voor orka´s in heel de wereld. De verzorgers zijn opgeleid in het Amerikaanse Sea World. “Meer expertise op dit gebied is er nergens. Een betere bestemming voor Morgan hadden we niet kunnen vinden.”

Hier valt wel iets op af te dingen. Het Loro Parque kent een geschiedenis van incidenten waarbij trainers verwond of gedood worden door orka´s. In 2007 viel orka Tekoa een trainer aan, die bijna verdronk. Ze hield er een gebroken arm en longproblemen aan over. Het park sprak van een ‘ongeluk’. In 2009 duwt een andere orka, Skyla, haar trainer tegen de muur. Enkele maanden later wordt een trainer van de bodem van het aquarium gevist om kort daarna in de ambulance te overlijden. Het park beweert aanvankelijk opnieuw dat er sprake is van een ongeluk, maar uit de autopsie blijkt dat de doodsoorzaak een orka-aanval was: meerdere compressiebreuken, tandafdrukken en ernstige schade aan vitale organen.

Dit alles hoeft de reputatie van Loro Parque als beste park in de wereld niet eens te schaden. In andere parken is het namelijk niet anders. In de afgelopen veertig jaar vonden wereldwijd minstens 30 incidenten plaats. Zes mensen verloren hun leven. Maakt de orka hier zijn gewelddadige reputatie als killer whale waar? Het lijkt er eerder op dat het geweld verband houdt met hun gevangenschap, want in het wild vallen orka’s zelden mensen aan. Er is slechts sporadisch bewijs voor agressiviteit van wilde orka’s tegen mensen en nog nooit heeft een wilde orka een mens gedood. Geen van de agressieve orka’s in gevangenschap heeft gepoogd het slachtoffer op te eten. Ondanks onze zeer behapbare afmetingen en onze neiging met fotocamera’s in kleine rubberbootjes hun mond in te varen, lijken de dieren ons niet als prooi te beschouwen.

Wat brengt deze dieren er dan toe dit verstoorde gedrag te vertonen? Het zou wel eens de pure frustratie kunnen zijn van het leven in gevangenschap. Wilde orka’s leven in hechte familiegroepen en kunnen honderden kilometers per dag afleggen. Ze hebben een uitgebreid sociaal leven en werken op een tactische en creatieve manier samen bij het jagen op prooien die soms nog groter zijn dan zijzelf. Volwassen orka’s kunnen tot 9 meter lang worden. Je kunt een reusachtig state-of-the-art bassin volpompen met Pauselijk gewijd zeewater, maar voor een orka blijft het een armzalig pierebadje.

Dat orka´s in dolfinaria een onvolwaardig leven leiden, blijkt ook uit de ernstige gezondheidsproblemen. Miskramen, doodgeboortes en overlijden van de moeder tijdens zwangerschap komen zeer veel voor en orka´s sterven jong. Ook in Sea World, de plek waar zowel de trainers als de orka’s van Loro Parque vandaan komen. Waar een orka in het wild 50 tot soms wel 80 jaar oud kan worden, worden orka’s in gevangenschap zelden ouder dan 20 jaar. De gemiddelde leeftijd ligt op 4,5 vanwege de hoge kindersterfte. Dit terwijl diersoorten in gevangenschap normaliter juist ouder worden dan hun wilde soortgenoten. Het aantal orka´s in gevangenschap neemt sneller af dan het aantal nieuw geborenen, waardoor het nodig is de populatie aan te vullen met wild gevangen orka´s.

Zelfs wie niet gelooft dat de gewelddadige incidenten duiden op slecht welzijn of psychologische schade van de dieren, zal moeten concluderen dat het houden van orka’s in gevangenschap een levensgevaarlijke bezigheid is. De geschiedenis van het Loro Parque, door het Dolfinarium bejubeld als een orkaparadijs, bewijst dat het hoogmoed is om te denken dat wij orka’s op een veilige en verantwoorde manier kunnen houden. Een beter argument om deze praktijk te stoppen dan het Loro Parque, had het Dolfinarium niet kunnen vinden.